2021’de İran’ın Çin’e Fosil Enerji Ürünleri İhracatı

2021’de İran’ın Çin’e Fosil Enerji Ürünleri İhracatı
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

ABD’de Donald Trump’ın yeniden seçilememesi ve başkanlık koltuğuna 2020 yılında yapılan seçimleri kazandıktan sonra 2021 Ocak ayında yemin eden Joe Biden’ın geçmesi sonrasında Asya’da önemli değişimler meydana gelmiştir. Batı Asya’da 2021 yılında meydana gelen gelişmelerden önemli olanlardan biri ABD’nin, Trump Dönemi’nde uygulamaya koyduğu sert ve uzlaşmaz politikalarda gözlemlenen yumuşamadır.

İran, resmî olarak yaptırım kapsamındaki ürünlerin ticaretine yönelik rakamları, yaptırımların devreye konulmasından sonra açıklamayı durdurmuştur. Başta enerji olmak üzere küresel ticari konularda (küresel enerji fiyatları, fosil enerji ürünlerinin ihracat/ithalat miktarları, fosil enerji ürünlerinin ulaştırma ve lojistiği gibi) bilgi/istihbarat toplayan kurumlar (örneğin TankerTracking, S&P Global) tarafından yayımlanan raporlar bu boşluğu doldurmaya yardımcı oluyor. Ancak başta petrol olmak üzere farklı kurumların İran’a yönelik hazırladıkları raporlarda sunulan gelir ve satış miktarı gibi değişkenlere yönelik rakamlar arasında bazı farklılıklar olduğunu belirtmekte fayda var.

Ocak-Eylül 2021 arası dokuz aylık dönemde Çin’in İran’dan ithal ettiği ham petrol ve gaz kondensat miktarının 310 milyon varil düzeyinde olduğu tahmin ediliyor. İran’ın 2021 yılının tamamında ihraç ettiği ham petrol miktarınınsa 417 milyon varilin üzerinde olduğu ifade ediliyor. Bu rakam referans kabul edildiğinde 2021 yılı ortalama günlük ham petrol ihracatının 1,1 milyon varilin üzerinde olduğu anlaşılıyor.

 

Tablo 1: İran’ın 2021 yılı Ham Petrol İhracatında Öne Çıkan Ülkeler

Sıra Ülke Ham Petrol İhracat Toplam İhracat içindeki Payı (%)
1 Çin 309.828.309 74,1
2 Suriye 27.510.620 6,59
3 Birleşik Arap Emirlikleri 12.599.479 3,02
4 Venezuela 4.577.491 1,10
5 Rusya 1.535.301 0,37
6 Diğer 61.655.140 14,76
  Toplam 417.706.340  

Kaynak: Freebeacon, 2021

 

Tablo 1’e göre Çin, İran’dan ham petrol ithal eden ülkeler arasında açık ara birinci sırada yer almaktadır. 2021 yılında İran’ın ham petrol ihracatının yaklaşık üçte ikisinin Çin tarafından yapıldığı gözlemlenmektedir. Ayrıca ABD ve İsrail’in çeşitli yöntemler kullanmak suretiyle engelleme çabalarına rağmen İran, Suriye’ye petrol ihracatını sürdürmüştür. 27,5 milyon varil ile Suriye ikinci sırada yer almaktadır. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) her ne kadar ABD ile iyi ilişkilere sahip olsa da İran’a uygulanan yaptırımların baypas edilmesi ve özellikle de İran ile ticaretten dolayı tahakkuk eden paraların transferinde kilit rol oynamaktadır. 2021 yılında BAE, İran’ın ham petrol ihracatında rol oynayan ülkeler arasında yer almıştır. BAE’yi Venezuela ve Rusya takip etmektedir. Diğer başlığında yer alan ham petrol satışlarıysa ağırlıklı olarak sınır bölgesindeki Afganistan, Pakistan ve Irak’a yapılmıştır.

Trump Dönemi’nde İran’a yönelik devreye sokulan yaptırımların kapsamı içinde olan ticari mallardan bir tanesi de sıvılaştırılmış petrol gazıdır (liquefied petrolium gas-LPG). Biden Dönemi’ndeki esneme, LPG ihracatında da gözlemlenmektedir.

Ham petrol ihracatında da görüldüğü gibi Çin’in, yaptırımlara rağmen küçük ölçekli enerji şirketleri üzerinden İran’dan ciddi düzeyde LPG ithal ettiği gözlemlenmektedir. 2019 yılında 4,9 milyon ton olan LPG ithalatı 2020 yılında 3,85 milyon tona gerilemişti. Ancak Biden’ın İran’a uygulanan yaptırımları uygulama hususunda daha esnek bir tavır sergilemesi nedeniyle LPG ihracatında 2021 yılında bir önceki yıla göre %40 civarında bir artış bekleniyor. 2021 yılının ilk dört ayında Çin’in İran’dan ithal ettiği LPG miktarı 2 milyon ton civarındadır. Bu bağlamda 2021 yılı sonu rakamları henüz netleşmese de bu miktarın 6 milyon tona yaklaşacağı anlaşılıyor.

Çin’in İran’dan ithalatı sürdürmesinin önemli nedenlerinden birisi İran’ın uyguladığı cömert iskonto ve sağladığı diğer kolaylıklardır. Örneğin Suudi Arabistan’ın ton başına uyguladığı LPG fiyatı, geçtiğimiz yıl 710-740 ABD$ bandındayken İran’ın Çin’e uyguladığı fiyat 600 ABD$ civarındaydı dolayısıyla %15 (100 ABD$) civarında bir iskonto söz konusudur.