Dr. Ekrem Saltık’ın Osmanlı Matbuatının "Meşhur" ve "Meçhul" Muharriri: S. M. Tevfik ve Hindistan Mektupları başlıklı konuşması, İRAM İstanbul şubesinde 4 Haziran 2022 Cumartesi saat 14.00’te gerçekleştirilecektir.
Tarihçi, sosyolog ve belgeselci Ekrem Saltık, Osmanlı-İran-Irak ve Hindistan arşivlerindeki yıllar süren araştırmalarının sonucunda, Osmanlı matbuatında S.M.T. ve S. M. Tevfik imzalarıyla meşhur ama kim olduğu meçhul muharririn Seyyid Muhammed Tevfik Hemedanî olduğunu tespit etmiştir.
Saltık, 1880’li yıllarda İranlı bir baba ve Iraklı bir annenin çocuğu olarak dünyaya gelen Tevfik Bey’in, ünlü düşünür ve aktivist Seyyid Cemaleddin Afganî ile akrabalık bağını tespit eder. Tevfik Bey, II. Abdülhamid’in 1890’ların sonunda Basra bölgesinde Sünnilik propagandası yapmak üzere İstanbul’da eğitim almalarını sağladığı kişiler arasında yer alır. Sonrasında dönemin siyasi koşulları sebebiyle Mısır’a kaçan Tevfik Bey, Basra’ya geçtiğinde önce ev hapsi ile cezalandırılır, ardından Kastamonu’ya sürgün edilir. Meşrutiyet’in ilanıyla İstanbul’a döner. Meşrutiyet yıllarında İstanbul’da basılan Farsça gazetelerin yazar ve editör kadrolarında yer alan Tevfik Bey, aynı dönemde İstanbul’daki İranlılar Okulunda (Debistan-ı İraniyan) idareci olarak görev alır. Zamanla Osmanlı matbuatının tanınan simalarından biri haline gelir.
Sebilürreşad Dergisinin yazı işleri kadrosunda da bulunan Tevfik Bey, derginin Hindistan muhabiri olarak Güney Asya’ya (1912-1914 yılları arasında) seyahat eder. Yolculuk sırasındaki gözlemlerini ve tespitlerini, uzun soluklu bir yazı dizisi hâlinde yayımlar. S. M. Tevfik Bey’in derginin "mekâtib" sayfalarında yer alan Hindistan Müslümanları hakkında önemli bilgiler içeren yazıları, İstanbul’dan Güney Asya’ya uzanan güzergâhtaki devletler ve halkların siyasi, ekonomik ve sosyokültürel durumu, sömürge devletlerinin söz konusu coğrafyadaki varlığı gibi konulara da ışık tutar.
Okuma Önerileri
- Saltık, E. (2020). Bir Gazetecinin ‘Muhibbân-ı Kütüp’ Olarak Portresi ve S. M. Tevfik Kütüphanesi. Türk Kütüphaneciliği, 34 (2), 208-228. DOI: 10.24146/tk.734859
- Saltık, E. (2021). Sebîlürreşâd Muharriri S.M. (Seyyid Muhammed) Tevfik Külliyatına Methal. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 312-348. DOI: 10.24186/vakanuvis.880403
- Saltık, E. (2021). Sebîlürreşâd’ın Hindistan Muhabiri S. M. Tevfik’in ‘Meçhul’ Biyografisine Dair. Bilig, (99), 55-83. DOI: 10.12995/bilig.9903
- Saltık, E. (2022). Hindistan Mektupları. İstanbul: Pınar.
