اعدام جنجال برانگیز نوید افکاری
جمهوری اسلامی ایران مدتهاست به دلیل ادعاها در خصوص انجام برخی اقدامات چون محاکمات غیر عادلانه، مجازات اعدام، بدرفتاری، خشونت و شکنجه و... آماج حملات انتقادی سازمانهای مختلف بین المللی و اپوزیسیون مقیم خارج از کشور قرار دارد. بر اساس آخرین گزارش سازمان عفو بین الملل، جمهوری اسلامی با ثبت دست کم ٢٥١ مورد اعدام در سال گذشته، پس از چین دومین کشور جهان از نظر آمار بالای اعدام بوده است. عفو بین الملل اوایل ماه سپتامبر جاری نیز با ادعای تحقق مجموعه ای از موارد نقض حقوق بشر در این کشور، گزارش ٨٠ صفحه ای منتشر کرد. با وجود این، تنها ده روز پس از انتشار گزارش مذکور، با اجرای حکم اعدام نوید افکاری، کلمات "ایران" و "اعدام" در تیتر اخبار و مقالات رسانه های جهان مجدداً در کنار هم قرار گرفت.
خبر اعدام کشتی گیر ٢٧ ساله ایرانی روز شنبه ١٢ شهریورماه، با واکنشهای وسیع بین المللی به همراه بود. به رغم روایات متفاوت، آغاز این حادثه که بر بالای دار پایان گرفت، به اعتراضات دی ماه ١٣٩٧ مربوط است که با اعتراض به گرانی شروع و در مدتی کوتاه تبدیل به تظاهرات ضد نظام شده بود. بر اساس روایت حکومت، نوید افکاری در جریان این اعتراضات، یکی از نیروهای امنیتی حاضر در تجمعات را به ضرب چاقو کشت و به همین دلیل دستگیر شد و به جرم خود اعتراف کرد. افکاری اما در دادگاه گفت که مرتکب قتل نشده و زیر شکنجه مجبور به اعتراف شده است. با این حال، درخواست وی برای تحقیقات مجدد و اعاده دادرسی از سوی مراجع قضایی رد شد.
پس از تأیید حکم اعدام این جوان، شمار زیادی از شخصیتها و مردم از سراسر جهان خواستار لغو این حکم شده، کمپینهای حمایت از وی و لغو این حکم به راه افتاد. به عنوان مثال، اتحادیه جهانی ورزشکاران به نمایندگی از ۸۵ هزار ورزشکار، خواستار اخراج ایران از جامعه جهانی ورزش در صورت اعدام افکاری شد. دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا نیز طی پیامی ضمن ابراز نگرانی، خواستار لغو این حکم اعدام شد. ایران نیز در پاسخ به پیام ترامپ، یک فیلم ١١ دقیقه ای "اعترافات و بازسازی صحنه جنایت"، حاوی تصاویر نوید افکاری و والدین مقتول از تلویزیون دولتی پخش کرد. همچنین برخی از گروه ها نیز با بیان اینکه "ترامپ در حالی نگران جان یک قاتل است که با اعمال تحریمهای شدید، باعث به خطر افتادن جان تعداد زیادی در ایران شده است"، این رویداد را به موضوعی برای استفاده ابزاری در سیاست خارجی تبدیل کردند. چیزی نگذشت که ویدیوی دیگری از افکاری منتشر شد که در آن از امضای اجباری برخی از اسناد سخن می گفت. این ویدیو مورد توجه بسیاری قرار گرفت. خانواده و نزدیکان نوید نیز مدعی شدند که کشتی گیر جوان شکنجه و مجبور به اعتراف به مطالب ساختگی شده است، ولی قوه قضائیه همه این ادعاها را رد کرد. اخبار منتشر شده در این باره حکایت از آن دارد که احکام کیفری تنها محدود به مجازات نوید نبوده، بلکه برادران وی یعنی وحید و حبیب نیز به دلیل شرکت در اعتراضات به ترتیب به ٥٤ و ٢٧ سال زندان محکوم شده اند.
وزارت دادگستری ایران درباره این حکم که به رغم مطالبات جهانی اجرا شد، می گوید که حکم این پرونده باید به عنوان "قصاص" ارزیابی شود، نه "اعدام". زیرا بر اساس قانون مجازات ایران، قصاص حق الناس و حق شخصی اولیای دم است که تصمیم بگیرند قاتل اعدام شود یا خیر. به همین دلیل، ایران مدعی است که حکم افکاری به دلیل قتل انسان بیگناه و خواست و اصرار خانواده مقتول اجرا شده است. با این حال، سخن از نقض برخی حقوق انسانی در طی روند دستگیری و محاکمه مانند شکنجه، بدرفتاری، اخذ اعتراف اجباری، عدم توجه مسئولین به شواهد و مدارک، محرومیت از حق دسترسی به وکیل و همچنین ممانعت از دیدار آخر با خانواده یکی از دلایل اصلی واکنشها بود.
در میان موج اعتراض و محکومیت این حادثه از سوی بسیاری از کشورها، محافل بین المللی ورزشی، نهادهای حقوق بشری و کنشگران خواستار دخالت جامعه جهانی و اعمال فشار بر ایران برای لغو حکم اعدام شدند. آخرین واکنش بین المللی، لغو سفر جواد ظریف -که اخیراً درگیر ترافیک دیپلماسی فشرده ای بوده است- به برلین بود که قرار بود در این سفر، با وزرای امور خارجه تروئیکای اروپا (آلمان، فرانسه، انگلستان) دیدار کند. اگرچه وزارت خارجه ایران علت این امر را ناشی از "مشکلات لجستیکی" قلمداد کرد، ولی سایه اجرای حکم اعدام افکاری بر روی این موضوع به وضوح قابل مشاهده است. از سوی دیگر، نباید فراموش کرد که در طول این روند ایرانیان خارج از کشور نیز چندین کمپین در مخالفت با اعدام به راه انداختند و برخی از چهره های مخالف نظام که در هر فرصت در تلاش برای عرض اندام از طریق شبکه های اجتماعی هستند، این موضوع را به کمپین تبلیغات و توسعه روابط با مخاطبین تبدیل کردند. اگرچه کمپینهای این چنینی فعلاً تأثیر چندانی بر توده های مردم و یا مراجع مربوط ایرانی ندارد، ولی شرایط سخت اقتصادی و اجتماعی که در حال خفه کردن ایران است، سبب می شود تا حوادثی از این دست که سبب جریحه دار شدن وجدان جمعی می شود، به تدریج واکنشهای بسیاری در پی داشته باشد. از همین روست که حکم تنها نه سال حبس برای پدری که دخترش را به "دلایل ناموسی" سر برید و یا تعویق حکم تأیید شده اعدام فرد بانفوذی چون بابک زنجانی به رغم فساد میلیاردها دلاری به ویژه در شبکه های اجتماعی مکرراً مطرح می شود.
این یادداشت بار نخست در تاریخ ١٧ سپتامبر ٢٠٢٠ در صفحه فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است.
https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/09/17/dm-nwyd-fkhry-prwndhy-khh-jnjl-afryn-shd-1492232
