روز دوشنبه ١٠ شهریورماه، یعنی حدود دو هفته پس از اینکه دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از توافق بین اسرائیل و امارات متحده عربی در جهت عادی ‌سازی روابط میان آنها خبر داد، اولین هواپیمای اسرائیلی حامل مقامات آمریکایی و اسرائیلی در ابوظبی به زمین نشست. نزدیکی روابط تل آویو و ابوظبی به عنوان دو  متحد مهم آمریکا در منطقه، پیامدهای راهبردی خطیری در خاورمیانه و به ویژه ایران به همراه خواهد داشت.

اظهارات رابرت اوبراین مشاور امنیت ملی کاخ سفید، یکی از سرنشینان اولین پرواز اسرائیل به امارات مبنی بر اینکه "امارات و اسرائیل، به همراه ایالات متحده، جبهه مشترکی برعلیه ایران تشکیل خواهند داد"، در حقیقت هدف از برقراری روابط نزدیک بین دو کشور را علنی می ‌کند. در مقابل، واکنش ایران به عادی ‌سازی روابط بین این دو کشور و در نتیجه امکان حضور بیش از پیش اسرائیل در منطقه خلیج، نشان از نگرانیهای شدید مقامات ایرانی در این خصوص دارد. حسن روحانی بلافاصله پس از انعکاس خبر این توافق در رسانه ‌ها گفت: "هشدار می ‌دهیم که مبادا پای اسرائیل را در این منطقه باز کنند و آن ‌وقت برخورد دیگری با آنان خواهد شد". محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح نیز در واکنش به بهبود روابط دو کشور گفت که نیروهای مسلح ایران به امارات با محاسبات دیگری نگاه خواهند کرد و چنانچه اتفاقی در منطقه خلیج روی دهد و امنیت ملی ایران هرچند اندک دچار خدشه شود، مقصر امارات خواهد بود. روزنامه کیهان، رسانه نزدیک به دستگاه قدرت نیز با استفاده از تیتر "امارات خود را به یک هدف مشروع برای نیروهای مقاومت تبدیل کرد" به این توافق واکنش نشان داد. حال باید دید که در ژرفای این نگرانیهای ایران چه عواملی نهفته است؟

اولاً باید گفت که به رغم تأکید بر زمینه‌ های همکاری غیرنظامی از جمله توریسم، تجارت، فناوری، انرژی و بهداشت و درمان در چارچوب این توافق، سفر ١٨ اوت یوسی کوهن رئیس موساد به امارات نشان می ‌دهد که این توافق ظرفیت گسترش به سمت و سوی زمینه ‌های همکاری نظامی و امنیتی را نیز داراست. پیشتر گزارشهایی مبنی بر تمایل امارات جهت خرید سیستم ضدموشکی گنبد آهنین از اسرائیل برای مقابله با تهدیدات موشکی ایران منتشر شده بود. در همین راستا، نزدیکی روابط امارات با اسرائیل می تواند زمینه خرید تسلیحات پیشرفته ‌تر از آمریکا توسط امارات را فراهم آورد. بلافاصله پس از انتشار خبر عادی ‌سازی روابط دو کشور، مطرح شدن ادعای تمایل ابوظبی برای خرید هواپیمای جنگی اف-٣٥ از آمریکا و موافقت دولت ترامپ با این معامله، مؤید همین امر است. بنابر این، تجهیز بخش نظامی کشور همسایه ایران یعنی امارات با پیشرفته ‌ترین هواپیمای جنگی جهان و نیز یکی از قدرتمندترین سامانه ‌های پدافند هوایی منطقه، از دلایل مهم نگرانی تهران است.

ثانیاً، همانگونه که رسانه ‌های ایران نیز به حق بر آن تأکید دارند، برقراری روابط رسمی بین دو کشور، سبب تسهیل فعالیتهای جاسوسی تل ‌آویو علیه ایران خواهد شد. این چنین است که چندین انفجار صورت گرفته در مناطق مختلف ایران از جمله انفجار در سایت هسته ‌ای نطنز به اسرائیل نسبت داده می ‌شود. ثالثاً، نزدیکی روابط امارات-اسرائیل تهدیدی بالقوه برای روابط تجاری ایران با امارات محسوب می شود. امارات که میزبان بیش از ٨ هزار شرکت و حدود ٦ هزار کارآفرین ایرانی است، یکی از شرکای تجاری مهم ایران به شمار می رود. حجم مبادلات تجاری بین دو کشور که سال گذشته به حدود ٨.٣ میلیارد دلار رسید، قبل از آغاز تحریمهای آمریکا تا ١٥ میلیارد دلار افزایش یافته بود. عادی شدن روابط دو کشور، علاوه بر اینکه با پهلوگیری کشتیهای تجاری اسرائیل در بنادر امارات همراه خواهد بود، برای اقتصاد ایران نیز خطراتی در پی خواهد داشت.

مورد دیگری که می‌ تواند منشأ نگرانی ایران شود، این است که بهبودی روابط دو کشور ممکن است به الگویی برای دیگر کشورهای حوزه خلیج که مایل به بهبودسازی روابط خود با اسرائیل هستند، تبدیل شود. در این چارچوب، اقدام عربستان سعودی در گشودن حریم هوایی خود برای اولین بار بر روی هواپیماهای اسرائیلی را می توان به شکل پیامی مهم برای سایر کشورهای حوزه خلیج تعبیر کرد. از اینرو، طی هفته‌ های آتی نزدیکی در روابط ریاض-تل‌آویو، چندان تعجب ‌آور نخواهد بود.

سخن آخر اینکه بهبود روابط امارات و اسرائیل از نظر امنیتی، نظامی و اقتصادی تهدیدی بالقوه برای ایران محسوب می ‌شود. بنابر این بسته به برداشت ایران از تهدید، به احتمال زیاد طی روزهای آتی تنش در حوزه خلیج رو به افزایش خواهد گذاشت.

اين يادداشت بار نخست روز پنجشنبه ٣ سپتامبر ٢٠٢٠ در وبسایت فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است. 
https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/09/03/nzdykhy-rwbt-mrt-w-sry-yl-z-mnzr-yrn-1484009