رویکرد ایران و روسیه نسبت به نقض حقوق بشر در میانمار
مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز ۲۴ دسامبر گذشته با 122 رأی موافق در مقابل ۱۰ رأی مخالف، قطعنامۀ ارائه شده از سوی سازمان همکاری اسلامی مبنی بر درخواست از دولت برای «پایان دادن به نقض سیستماتیک حقوق بشر و عملیاتهای نظامی» را به تصویب رساند. اعطای تابعیت به مسلمانان آراکانی، صدور مجوز ارسال کمکهای بشردوستانه و تعیین نماینده ای ویژه از سوی آنتونیو گوترس، دبیرکل سازمان ملل متحد برای میانمار از دیگر موارد مطرح شده در این قطعنامه بود. درحالی ۲۴ کشور به این قطعنامه رأی ممتنع دادند که کشورهای میانمار، روسیه، چین، سوریه، کامبوج، لائوس، فیلیپین، ویتنام، زیمباوه و بلاروس نیز با آن مخالفت کردند. ایران نیز در جلسۀ رأی گیری شرکت نکرد.
عدم شرکت ایران در جلسۀ رأی گیری مجمع عمومی سازمان ملل در مورد مسلمانان آراکان واکنشهای زیادی در داخل این کشور به دنبال داشته است. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به انتقادات صورت گرفته، اعلام کرد که تهران مخالفتی با موارد ذکر شده در آن قطعنامه نداشته است. او دلیل عدم شرکت نمایندۀ ایران در جلسۀ رأیگیری را اعتراض تهران به رویکرد سیاسی کمیتۀ سوم مجمع عمومی سازمان ملل در قبال ایران معرفی کرد. قاسمی اظهار داشت که ایران به دلیل کشتار مسلمانان روهینگیا، دولت میانمار را به شدت محکوم کرده و اگرچه هیئت ایرانی در جلسۀ رأی گیری مجمع عمومی سازمان ملل حاضر نبوده، اما تصمیم تهران در این مورد را به شکلی واضح به سازمان ملل ارسال کرده است. اما مطبوعات ایران با عدم پذیرش و رضایت از اظهارات صورت گرفته، رفتار دولت در این مورد را حاصل سیاست خارجی پر از تناقض آن دانسته اند.
در ماه سپتامبر 2017 روسیه نیز وضعیتی شبیه ایران را تجربه کرده بود. کشتار مسلمانان آراکان که طی ماه های آگوست تا سپتامبر شاهد شدت بیشتری بود، باعث واکنش مسلمانان روسیه شد. در آن روزها تظاهراتهای اعتراضی به خشونت علیه مسلمانان آراکان از مسکو پایتخت روسیه آغاز شد و در نهایت با گردهمایی بزرگ یک میلیون نفری در گروزنی، پایتخت چچن پایان یافت. رهبران مسلمانان روسیه در آن برهه خواستار واکنش مسکو به خشونتها در میانمار شدند و رمضان قدیروف، رئیس جمهور چچن که از متحدان اصلی پوتین است و ادعای رهبری مسلمانان روسیه را دارد، گفته بود: "اگر روسیه از شیاطین حمایت کند، من با رویکرد روسیه مخالفت خواهم کرد". با این حال، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در واکنش به این تحولات و گفتن اینکه، قدیروف و سایر شهروندان روسیه میتوانند نسبت به سیاست خارجی کشور دارای رویکردهای متفاوتی باشند، از پذیرش خواسته ها در مورد مسلمانان آراکان اجتناب کرده بود.
قطعنامۀ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد مسلمانان روهنیگیا، تنها ماهیت مشورتی داشته و هیچ گونه الزام حقوقی ندارد. چراکه برای الزام آور شدن قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل، قطعنامه ها باید به تصویب شورای امنیت نیز برسند. اما رأیگیری در مجمع عمومی از این منظر که نشان دهندۀ رویکرد کشورهای جهان به تحولات بین المللی است، دارای اهمیتی نمادین است. به همین دلیل نیز میتوان گفت که دلیل اصلی ایران به عنوان «جمهوری اسلامی» برای عدم شرکت در رأیگیری و رأی منفی روسیه به این قطعنامه درحالی که دارای جمعیت مسلمان 20 میلیون نفری است، روابط هر دو کشور با چین بوده است. میانمار همسایۀ چین و متحد این کشور است و همچنین دروازۀ اقیانوس هند برای دولت چین به حساب می آید.
چین دارای منافع مهم اقتصادی و سیاسی در میانمار است. به همین دلیل نیز چین در مورد مسلمانان آراکان در کنار دولت میانمار ایستاده است. از منظر پکن، فشارهای بین المللی که بر دولت میانمار تحمیل میشود، در تضاد با منافع استراتژیک چین است. روسیه و ایران نیز با موضعگیری خود در جلسۀ رأیگیری مجمع عمومی سازمان ملل نشان دادند که دارای روابطی تنگاتنگ با چین هستند و با این کشور همکاری میکنند. این تحولات نشان داد که هم اکنون ایران نیز به جمع روسیه و چین که از مدتی طولانی تاکنون در رأیگیریهای شورای امنیت در هماهنگی با یکدیگر قرار دارند، پیوسته است. با این حال حمایت از چین تنها دلیل روسیه برای دادن رأی منفی در این رأیگیری نبوده است. روسیه از سال 2016 همکاری نظامی با میانمار برقرار کرده است. مسکو تلاش میکند با ایجاد رابطه با میانمار مانند روابطی که با کشورهایی همچون ویتنام، اندونزی و فیلیپین دارد، در منطقۀ جنوب شرق آسیا و حوزۀ اقیانوس آرام نفوذ خود را گسترش دهد. به همین دلیل نیز مقامات روسیه بر این باورند که منافع ملی این کشور ایجاب میکند روابط خوب کنونی با میانمار را ادامه دهند.
از سوی دیگر ایران و روسیه از این بابت نگران هستند که قطعنامه های مشابه، راه را برای دخالت در امور داخلی خود این کشورها در آینده بگشاید. هر دو کشور اینگونه قطعنامه ها را که در مورد مسائل حقوق بشری تصویب میشوند، به عنوان دخالت در امور داخلی دیگر کشورها قلمداد کرده و نگاهی منفی نسبت به این موضوع دارند. از اینرو میتوان گفت که موضع ایران و روسیه در رأیگیری مجمع عمومی سازمان ملل دربارۀ میانمار، در چارچوب نقشه راه ترسیم شده از سوی این کشورها در مورد منافع ملی خود بوده است.