کروناویروس که در تاریخ ٢١ آذر به صورتی رسمی وجودش در چین اعلام شد، از دی ماه در ایران نیز باعث پدید آمدن شایعاتی گشت و با افزایش شایعات و انتقادات، مسئولان وزارت بهداشت در ٦ بهمن ماه در اظهاراتی اعلام کردند که این بیماری واگیردار در ایران مشاهده نشده است. در ظرف این مدت به ویژه روابط ایران با چین تداوم یافت و هیچ محدودیتی درباره چینی های مقیم ایران اعمال نشد و پروازها به این کشور که دارای روابط تجاری و سیاسی نزدیکی با ایران است، نیز ادامه پیدا کرد.

اما در ٣٠ بهمن ماه اوضاع دگرگون شد و مسئولان وزارت بهداشت اعلام کردند که دو تن در قم به دلیل ابتلا به ویروس درگذشته اند. دیری نپایید که به این اظهارات واکنش نشان داده شد؛ احمد امیرآبادی از نمایندگان قم، شمار جان باختگان تنها در قم را بیش از ٥٠ تن اعلام کرد و مدعی شد که مسئولان ارقام واقعی را از مردم پنهان نگه می دارند. روز بعد، معاون وزیر بهداشت و سخنگوی دولت در نشستی مطبوعاتی این ادعاها را رد کردند. حریرچی، معاون وزیر، اعلام کرد که در صورت صحت داشتن حتی نیمی از این ادعاها از مقام خود استعفا خواهد داد. با این حال، فردای آن روز، او با انتشار ویدئویی از ابتلای خود به کروناویروس خبر داد که این نیز نگرانی ها در بین مردم را دو چندان ساخت.

 در حقیقت ابتلای بسیاری از مسئولان از شهردار گرفته تا نمایندگان مجلس، روحانیون معروف و معاون رئیس جمهور باعث به وجود آمدن ابهامات زیادی در مورد آمار مبتلایان شد. از سوی دیگر، شناسایی ویروس در بسیاری از افرادی که در این مدت از ایران به کشورهای همسایه رفته بودند، این نگرانی را پدید آورد که بیماری در میان ده ها هزار تن شیوع پیدا کرده است. علاوه بر این، این موضوع که مسئولان به طور مداوم تدابیر مؤثر و در رأس آنها قرنطینه را رد می کنند و بحث شیوع کروناویروس را «توطئه دشمن» و «حرکتی برای سیاه نمایی برعلیه دو شهر مقدس شیعیان یعنی قم و مشهد» می دانند، نشان از آن دارد که آنها این بیماری واگیردار را جدی نمی گیرند.

از اینرو فخرالدین قوجا، وزیر بهداشت ترکیه، بعد از گفتگو با همتای ایرانی خود اعلام کرد که به دلیل عدم پذیرش پیشنهاد قرنطینه، ترکیه گذرگاه های مرزی با ایران را مسدود و ارتباطات هوایی و زمینی را به حالت تعلیق درآورده است. همسایگان دیگر ایران نیز تصمیمی مشابه ترکیه گرفتند و کشورهای زیادی با اتخاذ تصمیمات مشابه سعی کردند تا روابط خود با ایران را به نازل ترین سطح ممکن برسانند.

در حال حاضر ارقام رسمی از جان باختن ٣٤ تن و ابتلای ٢٨٨ تن به ویروس کرونا حکایت دارند، حال آنکه ناظران خارجی همگی معتقدند که ارقام واقعی بسیار فراتر از این آمارهاست.

اما چرا ایران در موضوع چنین بیماری خطرناکی تدابیر لازم را اتخاذ نمی کند و حقایق را با مردم در میان نمی گذارد؟ در پاسخ به این پرسش می توان موارد مختلفی را ذکر کرد: قبل از هر چیز ایران به عنوان شکلی از حکومتداری ترجیح می دهد تا زمانی که مجبور نباشد از اعلام ارقامی که باعث فشار بر او شود، خودداری کند. برای مثال، می توان به عدم اعلام آمار کشته شدگان در اعتراضات آبان ماه و یا سیاست تکذیب سه روزه در ماجرای سرنگون ساختن اشتباهی هواپیمای اوکراینی اشاره کرد. می توان احتمال داد که برای کمتر نشدن میزان مشارکت در انتخابات مجلس که در حالت عادی نیز مشخص بود که مشارکت در آن پایین خواهد بود، و حتی مطرح نشدن بحث ابطال انتخابات، اعلام شیوع بیماری تا حد امکان به تعویق انداخته شده است. افزایش فراوان وابستگی اقتصادی دولت تهران که تحت فشارهای همه جانبه امریکا قرار دارد، به پکن در تداوم روابط این کشور با چین به رغم همه خطرات، تأثیر بسیاری دارد. از سوی دیگر، اهمیت ویژه قم برای قشر دیندار شیعی، اتخاذ تدابیر در خصوص قرنطینه این شهر را بسیار دشوار می سازد. چنانکه حرم حضرت معصومه هنوز نیز پذیرای زایران است و مسئولان دینی بر این موضوع تأکید دارند که این حرم از نظر مادی و معنوی منبع شفاست.

جدی نگرفته شدن تهدید ویروس از سوی ایران اگر فقط منحصر به خود این کشور می بود، می توانست اهمیت زیادی نداشته باشد، اما عدم وجود نظام سلامت قوی در کشورهای همسایه ایران، جدای از ترکیه، نشان از این دارد که در صورت شیوع یک بیماری واگیردار در این کشورها به ویژه عراق، سوریه، افغانستان و آذربایجان که با ترکیه نیز دارای روابط نزدیکی هستند، مردمان آنها در وضعیت وخیمی گرفتار خواهند شد. به همین دلیل، ضروری است ترکیه که به میلیونها تن از افراد این کشورها پناه داده است، نسبت به اتخاذ تدابیر لازم اقدام کند.

این نوشته برای نخستین بار در تاریخ ٢٩ فوریه ٢٠٢٠ در روزنامه صباح منتشر شده است:
https://www.sabah.com.tr/yazarlar/perspektif/hakki-uygur/2020/02/29/iranin-virus-sinavi