قدرت‌ گیری مقتدی صدر پس از کشته شدن قاسم سلیمانی

قدرت‌ گیری مقتدی صدر پس از کشته شدن قاسم سلیمانی
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

کشته شدن قاسم سلیمانی بازوی اصلی ایران در سیاست منطقه‌ ایش به همراه معاونین و تنی چند از فرماندهان حشد شعبی در سوم ژانویه طی عملیات هوایی امریکا، گمانه زنی ها در خصوص احتمال بروز تحولات مهم در صحنه سیاسی عراق را به دنبال داشت. به عقیده برخی از کارشناسان، فقدان ابومهدی المهندس از فرماندهان بلندپایه حشد شعبی -اگر چه کشته شدن او به اندازه کشته شدن سلیمانی در مرکز توجه رسانه‌ ها قرار نگرفت- می تواند بیش از نبود سلیمانی، سیاست ایران در عراق را تحت تأثیر قرار دهد. زیرا بر خلاف بسیاری از فرماندهان حشد شعبی، ارتباط المهندس با دستگاه امنیتی ایران به اوایل سالهای دهه هشتاد میلادی برمی گردد و در کوتاه مدت دستیابی دیگر فرماندهان به مقبولیت کاریزماتیک این شخص در میان گروه های عراقی و  محبوبیت وی چندان ممکن به نظر نمی رسد. چنانکه از خبرها برمی آید، ایران به دلیل مواجهه با مشکل یافتن جایگزینی در حد المهندس در عراق، از حسن نصرالله خواسته است تا پست فرماندهی میدانی که از سلیمانی و المهندس خالی شده را بر عهده گیرد. ولی بر خلاف دو فرمانده مذکور، حضور فیزیکی رهبر حزب‌الله در تنشهای منطقه ‌ای که به خاطر تهدیدات اسرائیل، در اماکن زیرزمینی به سر می برد، چندان محتمل به نظر نمی رسد.

شواهد و قرائن حکایت از آن دارد که کشته شدن دو فرد مذکور نه تنها عرصه نظامی عراق، بلکه روند سیاسی این کشور را نیز دچار دگرگونی کرده است. همچنانکه اعتراضات خیابانی دامنه دار نیز نشان می دهد احزاب نزدیک به ایران مدتی است که در حال ضعیف شدن هستند و کلیه نقاط ضعف نظام پدیده آمده در کشور پس از روند اشغال، به این احزاب منتسب می شود. احزاب مذکور به همین دلیل، با تظاهر به حمایت از مطالبات مردم سعی دارند آشکارا در معرض خشم معترضین قرار نگیرند.

به نظر می رسد اکثر گروه های سیاسی شیعه اصولاً در حال وقت کُشی بوده و امید به پایان گیری این اعتراضات بسته‌ اند. به علاوه، تشدید احساسات امریکاستیزی پس از کشته شدن آن دو فرمانده، نیز یکی دیگر از تحولاتی است که این سیاستمداران امید مددجویی از آن را دارند. چنانکه برخی از رهبران سیاسی-نظامی طرفدار ایران در ابتدا سعی داشتند تا از این تحول برای برپایی تظاهراتی متقابل استفاده کنند، ولی عملا شاهد ادامه پرشتاب تظاهرات ضد نظام هستیم.
در این میان نقش یکی از سیاستمداران عراق از دیگر رهبران نمودی برجسته‌ تر دارد. می توان انتظار داشت مقتدی صدر با رفتارهای متغیر و شخصیتی که گاه موضع صلح ‌جویانه و بعضی اوقات ستیزه‌ جویانه در پیش می گیرد، در آینده نزدیک تبدیل به یکی از مهر‌های بی بدیل و برجسته عرصه سیاسی عراق شود. مقتدی صدر اصولاً در مقایسه با دیگر سیاسیون شیعه که در دوران زمامداری صدام کشور را ترک کرده و در روند اشغال کشور با امریکا همکاری می کردند، خط مشی ملی گرایی پررنگتری را دنبال می کند و منسوبیتش به خاندان معروف صدر از کلیه حرکات و سکنات وی مشهود است. صدر اگرچه در خصوص مناسبتها با ایران موضع قاطعی از خود به نمایش نمی گذارد، ولی به اندازه ای بر معادلات درونی نظام شیعی گری واقف است که می‌ تواند در اعتراض به سیاستهای ایران به قم رفته و دست به تحصن بزند.

کشته شدن این دو نظامی -به عنوان تأثیرگذارترین مهره ‌ها در روند قرار گرفتن عراق تحت سیطره ایران طی سالهای گذشته- نشان می دهد مقتدی صدر از این پس با دستی بازتر در عرصه نظامی و سیاسی عمل خواهد کرد و به عنوان مثال همانند قبل با تهدیدات آشکار مواجه نخواهد شد.

مقتدی صدر با وقوف بر فرصت تاریخی به دست آمده، در روز بیست و پنجم ژانویه با برگزاری تظاهراتی بزرگ، بر قدرت خود به عنوان یکی از بازیگران اصلی صحنه سیاسی کشور صحه گذاشت. او علاوه بر تعیین مکان و زمان تظاهرات و حتی پلاکاردهای و پرچمهایی که در خلال تظاهرات حمل خواهند شد، به رهبران نظامی چون قیس خزعلی نیز -که تا دیروز به خاطر قبول حمایتهای ایران از وی دوری می جستند- نشان داد که رهبر اصلی این حرکت کیست.

گرچه محتوای بیانیه ‌ای که به دنبال این تظاهرات منتشر شد، به گونه ‌ای است که می تواند به اشکال متفاوت تعبیر شود، ولی در اصل با مواضع مقتدی صدر همخوان است. در این بیانیه در حالی که از یکسو بر لزوم خروج کلیه نیروهای اشغالگر از کشور تأکید می شود، از دیگر سو نیز با بیان اینکه "حتی اگر امریکا از عراق خارج نشود، کشور سوم حق مداخله در امور کشور را ندارد"، سعی می شود تا ایران از دخالت در امور داخلی عراق دور نگه داشته شود.

با اینکه فعلاً مشخص نیست مشی سیاسی صدر در آینده به چه سان متحول خواهد شد، ولی تهران که دیگر بر عدم تأثیرگذاری دیگر مهره‌ های سیاسی شیعه بر اعتراضات خیابانی واقف گشته، پس از آیت ‌الله سیستانی راضی به از دست دادن صدر نیز نخواهد بود و می توان گفت صدر پایه ‌های قدرت و رهبری خود در آینده نزدیک را مستحکمتر خواهد کرد.


این مقاله بار نخست در وبسایت فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است:

https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/01/29/rwbt-trkhyh-w-yrn-z-dyrwz-t-mrwz-1349490

مقالات دیگر