آیا راهی برای برون رفت از بحران ایران-کره جنوبی پیدا خواهد شد؟

آیا راهی برای برون رفت از بحران ایران-کره جنوبی پیدا خواهد شد؟
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

در نتیجه تحریمها حدود ٩٠ درصد درآمدهای نفتی ايران كاهش یافت. به دلیل نتایج کمتر از انتظار سازوکارهای ایجاد شده از سوی کشورهای اروپایی، ذخایر ارزی به تدریج رو به کاهش است. افزون بر این، تبعات ناشی از همه گیری کروناویروس چرخهای اقتصادی کشور را تقریبا از کار انداخت. ایران برای تأمین کالاهای وارداتی واسطه ای و اجناس مصرفی نیاز به ارز دارد. این کشور به دنبال آن است که پول خارجی مورد نیاز را بدون آنکه ذخایر ارزی موجودش دچار کاهشی جدی شوند، تأمین کند.

عدم تعادل میان درآمدها و هزینه های ارزی و همچنین کاهش ذخایر باعث می شوند تا تهران در پی یافتن راه های تازه باشد. در حالی که موضوع دسترسی ایران به دارایی های خود در خارج از کشور مدتهای مدیدی بود که مورد بحث نبود، بحران ارزی در کشور و کاهش ذخایر ارزی بانک مرکزی باعث شد تا این موضوع دوباره بر سر زبانها بیفتد. در این ارتباط، مسأله دارایی های مسدود شده ایران در کره جنوبی بیش از دیگر کشورها مطرح شد. حسین تنهایی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی، در مصاحبه ای اظهار داشت که مذاکرات با کره جنوبی مثبت بوده و سئول قرار است تا درآمدهای نفتی را که دو سال قبل به دلیل تحریمهای امریکا مسدود کرده بود، آزاد سازد.

بحران منابع مالی بلوکه شده میان کره جنوبی و ایران، مهمترین موضوعی بود که طی مذاکرات چند ماه گذشته میان دو کشور مطرح می گشت. مطرح شدن موضوع در دسامبر ٢٠١٩ و با احضار یو جانگ هیان، سفیر کره جنوبی در تهران از سوی وزارت امور خارجه ایران و هشدار نسبت به پرداخت ٦ میلیارد دلار پول نفت صادر شده به آن کشور، از آغاز تنش میان دو کشور حکایت داشت. اگرچه دولت سئول اعلام کرد که در حال انجام مذاکره با ایالات متحده درباره این موضوع است، با این همه مدت مدیدی میان دو کشور هیچ انتقالی صورت نگرفت. بعد از سپری شدن مدتی طولانی، سئول در ابتدای ماه آوریل تصمیم گرفت تا برای کمک به ایران در مبارزه با کروناویروس، کمکهای بشردوستانه به ارزش دو میلیون دلار به این کشور بفرستد. این کشور که در نظر داشت در مرحله اول دو عدد دستگاه برای انجام آزمایشها و ٥٠٠  ضدعفونی کننده بفرستد، از سویی نیز شروع به جستجوی راهی برای ارسال کیتهای آزمایش کروناویروس کرد. چند روز بعد از این اظهارات، کره جنوبی معافیتی از امریکا دریافت کرد که شامل حمل کمکهای بشردوستانه مشخص شده می گشت. اما علیرغم این معافیت، روند به شکلی که انتظار می رفت شکل نگرفت و چون شرکتهای کره جنوبی قادر به تحصیل پول از طریق سوئیفت نبودند، در نتیجه کیتها نیز فرستاده نشدند. در نتیجه افزایش روزافزون تنش میان دو کشور، موضوع درآمدهای ارزی که در کره جنوبی نگهداری می شدند، در ماه مه از نو مطرح شد و هم مقامات ایرانی و هم رسانه های ایران از این موضوع به عنوان ابزار فشار بر کره جنوبی استفاده کردند. در حالی که در ٢٩ اردیبهشت ١٣٩٩، وزارت امور خارجه ایران، از آغاز مذاکرات برای ایجاد یک ابزار تجاری همانند اینستکس میان دو کشور خبر می داد، مدت کوتاهی بعد در ٢١ خردادماه عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی ایران، کره جنوبی را متهم کرد که با بلوکه کردن پول ایران مانع از خرید مواد غذایی و پزشکی می شود. حسن روحانی نیز در ٢٣ خرداد در اظهاراتی مشابه، همین موارد را متذکر شد. روحانی به علاوه، بر این موضوع نیز تأکید کرد که در صورت عدم فراهم آمدن امکان دسترسی ایران به دارایی های خود در کوتاه ترین زمان ممکن، از راه های قانونی پیگیر موضوع خواهند بود. بعد از یک دوره فشار شش هفت ماهه، سرانجام طرف ایرانی در تیرماه اعلام کرد که حق دسترسی به درآمدهای نفتی موجود در کره جنوبی را به دست آورده است.

در حالی که درباره این موضوع از سوی کره جنوبی هیچ اظهار نظر صورت نگرفته، طرف ایرانی نیز از به اشتراک گذاشتن هرگونه اطلاعی درباره مدیریت روند خودداری می کند. در خصوص این تحولات چند نکته حائز اهمیت وجود دارد. نخست آنکه در حالی که میزان دقیق دارایی های نگهداری شده در کره جنوبی مشخص نیست، در ماه های گذشته، رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی از دارایی هایی به ارزش شش و نیم تا نه و نیم میلیارد دلار سخن به میان آورده بود. با این همه انتظار نمی رود که کره جنوبی تمامی این پول را به ایران بفرستد. زیرا به رغم آنکه ایران در ماه های گذشته خواستار مبلغی حدود ٥٠ میلیون دلار شده بود، اما به این مقدار نیز نتوانسته بود دسترسی پیدا کند. مورد دوم اینکه بیشتر از آنکه انتقال مستقیم پول مطرح باشد، موضوع انتقال لوازم پزشکی به ارزش مبلغ آزادشده مطرح است. ولی نوع رویکرد شرکتهای تأمین کننده لوازم به موضوع نیز هنوز نامعلوم است. چراکه دولت سئول که قبلاً به رغم دریافت معافیت، حاضر به ارسال کیتهای آزمایشی نشده بود، اعلام کرده بود که به سبب خصوصی بودن، شرکتها در تصمیمات خود دارای استقلال هستند. اگرچه شرکتها طلبهایشان را از بانکهایی که پولهای بلوکه شده در آن قرار دارند، دریافت خواهند کرد، اما باید در نظر داشت که این شرکتها نظر مثبتی به تجارت با ایران ندارند. علاوه بر این، با در نظر گرفتن این اظهارات همتی در تاریخ ٢١ خردادماه که گفت: «ما درخواستی که با تحریمهای آمریکا در تضاد باشد نداشته ایم... مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی از تحریمهای آمریکا معاف هستند و ما چیز بیشتری از آنها نمی خواهیم»، می توان احتمال داد که کره جنوبی اجازه انتقال به جز لوازم پزشکی را نخواهد داد و یا اینکه شرکتهای تأمین کننده نیز از این کار خودداری خواهند کرد. مورد سوم نیز این است که کدامین لوازم پزشکی تأمین خواهند شد؟ مردم ایران که با آغاز دوباره تحریمهای امریکا در زمینه پزشکی دچار مشکلات فراوانی شده بودند، این موضوع را به کرات در رسانه های بین المللی مطرح کرده بودند. تنهایی در اظهاراتی درباره این موضوع عنوان داشت که لوازم در راستای خواستهای وزارت بهداشت و هماهنگ با بانک مرکزی مشخص خواهند شد. اگرچه تقریباً همه داروهای مصرفی در داخل کشور تولید می شوند، ایران از نظر مواد اولیه بسیاری از داروها وابسته به خارج است. در چنین وضعیتی نیز این گزینه می تواند مطرح باشد که ایران به جای واردات مستقیم دارو، خواستار مواد اولیه باشد. اما در این خصوص نیز احتمالاً کره جنوبی برای صادرات مواد اولیه داروها دوباره نیازمند یک معافیت خواهد بود. این نیز به صورت بالقوه احتمال پیچیده تر و طولانی تر شدن روند را در بر خواهد داشت. در این مورد نیز حرف آخر را ایالات متحده امریکا خواهد زد. زیرا هر چقدر هم امریکا برای کره جنوبی معافیتی در نظر گرفته، اما تمایلی به از دست دادن کنترل خود بر اوضاع ندارد. افزون بر این متهم شدن شهروند کره ای به نام کنت زونگ در ماه ژوئن نیز نشان از این دارد که امریکا کنترل خود بر روابط میان ایران و کره جنوبی را افزایش خواهد داد.

سخن پایانی آنکه اگرچه دولت ایران بعد از فشاری شش هفت ماهه توانسته کره جنوبی را قانع سازد که تهران اجازه دسترسی به درآمد فروش نفت خود را داشته باشد، با این همه، به نظر نمی رسد مشکل به زودی حل خواهد شد. با در نظر گرفتن مشکلات به وجود آمده میان دو کشور در این دوره و در رأس آنها معضل کیتهای آزمایش کروناویروس، در خوشبینانه ترین احتمال چیزی حدود ٣ الی ٤ ماه برای روشن تر گشتن روند مورد نیاز است. از سوی دیگر، رویکرد ایالات متحده امریکا به روند مذکور نیز از جمله عواملی است که سمت و سوی آن را مشخص خواهد کرد. اما برای ایران که در نتیجه گرفتاری در منگنه تحریمها امکان حرکت را از دست داده، همین احتمال دسترسی به لوازم پزشکی نیز باید به عنوان مرحله ای بسیار پراهمیت برای کشور ثبت گردد.

مقالات دیگر