ایران در سال جدید ١٣٩٩ به کدام سو می رود؟

ایران در سال جدید ١٣٩٩ به کدام سو می رود؟
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

ایران چند روز پیش وارد سال ١٣٩٩ شده است. در این کشور که همانند برخی از کشورهای منطقه عید نوروز با شور بسیار برگزار می شود، میلیونها ایرانی بدون توجه به خطر شیوع ویروس کرونا عازم سفرهای نوروزی شدند. این وضعیت اگرچه می تواند فاجعه ناشی از شیوع کرونا را که شمار قربانیان آن در سطح کشور از هم اکنون به هزاران نفر رسیده، تشدید کند، ولی ترک عادتهای فرهنگی صدها ساله نیز چندان آسان نیست. به همین دلیل، درخواست مسئولین از مردم برای عدم ترک منازل با استقبال چندانی مواجه نشد.

سال ١٣٩٨ از جهات بسیاری سال سختی برای ایران بود. خروج آمریکا از برجام، تشدید تحریمها از سوی آمریکا، اعتراضات مردمی به افزایش قیمت بنزین در آبان ماه، کشته شدن قاسم سلیمانی و همراهانش در پی حمله آمریکا در دی ماه و در نهایت شیوع ویروس کرونا در رأس بحرانهایی است که بلافاصله به ذهن خطور می کند. دولت که در خلال این روند به ویژه از لحاظ مالی به شکلی جدی با مشکل مواجه شد، برای مقابله با شیوع ویروس کرونا در اقدامی بی سابقه از صندوق بین المللی پول درخواست کمک کرده و مدعی است به دلیل اعمال تحریم از سوی آمریکا قادر به مقابله کارآمد با این همه ‌گیری نیست.

اگرچه در ابتدای امر، شیوع بیماری چندان جدی گرفته نشد، ولی در مراحل بعدی عدم دریافت کمکهای جهانی سبب شد تا ایران در مقابله با همه ‌گیری با مشکلات بسیاری روبرو شود. به همین دلیل، همه مسئولین در پیام نوروزی خود، برای امیدوار کردن مردم در جهت پشت سر گذاشتن مشکلات تلاش کردند. در واقع در بین توده کثیری از ایرانیان نگرانی روزافزون از آینده قابل مشاهده است و همچنانکه از آمار و ارقام مربوط به خرید ملک توسط خارجیان به ویژه ایرانیان در ترکیه نیز دیده می شود، به مرور شمار بیشتری از ایرانیان، خارج از کشور را به عنوان مأمنی برای آینده‌ ای بهتر تلقی می کنند. به رغم وجود مشکلات در سال گذشته، در سال جدید نیز نشانه ‌های چندانی از احتمال حل و یا تخفیف مشکلات کنونی نیست. بر عکس، اختلافات موجود با آمریکا به عنوان پایه این دشواری ها هنوز ادامه دارد و به ویژه زورآزمایی ها با مرکزیت عراق رفته رفته شدت بیشتری به خود می گیرد. این وضعیت نه تنها در موضوع انتخاب نخست وزیر در عراق، بلکه در حملات به پایگاه های آمریکا نمود بیشتری پیدا می کند. کشته و زخمی شدن شماری از سربازان آمریکایی و انگلیسی در نتیجه حملات هفته های اخیر و قبول مسئولیت این حملات از سوی گروه های که قبلا نامی از آنها شنیده نشده، تنشها با مرکزیت عراق را تشدید خواهد کرد. نشانه‌ هایی از آمادگی طرفین برای ورود به دوره جدیدی از درگیرها نیز قابل مشاهده است. در حالی که از یک سو، آمریکا پایگاه هایی را که امکانات حفاظتی کمتری دارند، تخلیه و نیروها و تجهیزات خود را به پایگاه های اصلی منتقل و این پایگاه ها را نیز با سیستمهای پدافند هوایی تجهز می کند، از سوی دیگر نیز برخی از گروه ‌های حشد شعبی که با تهران روابط ویژه‌ ای دارند، بر خلاف قبل، تحت عناوین متفاوت و به شکلی سری و محرمانه، واحدهای مستقل کوچکتری تشکیل می دهند.

اگرچه عراق یکی از موضوعات اصلی درگیری بین دو کشور است، ولی مسئله تنها به این موضوع ختم نمی شود. چراکه انصراف تهران از اعمال محدودیت بر فعالیتهای هسته ای خود در واکنش به تحریمات آمریکا، به معنی حرکت این کشور به سمت غنی سازی اورانیم تا حد مناسب برای ساخت کلاهک جنگی در سال جدید تعبیر شد. اما امکان اجازه دادن به ایران برای تحقق این امر از سوی دولت ترامپ چندان قابل تصور نیست. در سیاست آمریکا، سناریوی انجام حمله هوایی محدود به ایران بیش از پیش در حال مطرح شدن است و علی الخصوص در صورت افزایش تلفات آمریکا در عراق، دولت ترامپ به راحتی می تواند در داخل کشور به انجام این حملات مشروعیت ببخشد.

سقوط شدید قیمت نفت، بر اقتصاد ایران که از راه های غیر قانونی و قاچاقی موفق به فروش مقدار کمی نفت می شود، تأثیر منفی خواهد داشت. همچنین تحریم محصولات پتروشیمی معاف از تحریم که جزء اقلام صادراتی مهم این کشور به شمار می رود و یا تحولاتی نظیر قرار گرفتن ایران در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF نیز به اقتصاد این کشور که از دو سال پیش به شکلی جدی درحال کوچک شدن است، آسیب بیشتری زده و بر ناامیدی ناشی از شیوع ویروس کرونا دامن خواهد زد. همچنین چگونگی تأثیر این وضعیت بر معادلات قدرت شکل گرفته در درون حاکمیت پس از انتخابات اخیر نیز موضوعی است که با گذر زمان مشخص خواهد شد.


این مقاله بار نخست در تاریخ ٢٦ مارس ٢٠٢٠ در وبسایت فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است:

https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/03/26/sl-1399-w-thwlty-khh-dr-ntzr-yrn-st-1385441