تحولات اخیر یمن آیا به صلح منجر می شود؟

تحولات اخیر یمن آیا به صلح منجر می شود؟
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

بعد از هفت سال جنگ، صحنه یمن شاهد تحولات جدیدی طی روزهای اخیر بوده است. هرچند که برخی معتقدند این تحولات قدم اول به سوی پایان جنگ است، اما برخی از اطراف درگیری چندان امیدی برای توقف جنگ ندارند.

یکی از تحولات چشمگیر در صحنه یمن در دو هفته اخیر اعلام آتش ‌بس موقت به مدت دو ماه با میانجیگری سازمان ملل است. بر اساس این طرح، دولت نجات ملی وابسته به جنبش انصارالله به برخی از خواسته های خود از جمله توقف حملات جنگنده های ائتلاف عربی و رفع محاصره از بندر الحدیده و ورود کشتی های سوخت و رفع محاصره از فرودگاه صنعا رسیده اند و در مقابل، عربستان به توقف حملات انصارالله به تاسیسات حساس و حیاتی داخل خاک خود دست یافته است. آتش ‌بس تاکنون بارها نقض شده، اما مهمترین موضوعی که این توافق شکننده را تهدید می کنند، درگیری های اطراف شهر مارب می باشد.

از سوی دیگر، به ابتکار شورای همکاری خلیج، ریاض هفته گذشته میزبان رایزنی های بیش از ۵۰۰ یمنی با عنوان مذاکرات صلح یمن بود. البته جنبش انصارالله از شرکت در این مذاکرات امتناع کرد. همزمان با پایان این مذاکرات، عبدربه منصور هادی رئيس جمهور، معاون خود علی محسن الاحمر را برکنار و تمام اختیارات خود را به شورای ریاست جمهوری منتقل کرد و عملا از صحنه سیاسی یمن حذف شد. اعتقاد می رود این امر با فشار عربستان و امارات صورت گرفت. به نظر می رسد هدف از مذاکرات صلح ریاض مشروعیت بخشی به تغییرات جدید و القای این تصور است که یمنی ها این تحولات را ایجاد کرده اند نه عربستان. ترکیب این شورای هشت نفره نشان می دهد که حزب اصلاح یمن (اخوان) تضعیف و حزب کنگره ملی به قدرت برگردانده شده است. در این شورا چهار نفر از اعضا یعنی رشاد محمد العلیمی به عنوان رئیس وعثمان مجلی، سلطان العراده، عبدالله العلیمی باوزیر نزدیک به عربستان و چهار نفر هم یعنی طارق صالح، فرج البحسنی، عیدروس الزبیدی، عبدالرحمن ابوزرعه وفادار به امارات هستند.

دلایل آتش بس و تشکیل شورا و واکنشها

در رابطه با آتش بس و تشکیل شورای ریاست جمهوری، برخی برآنند که عربستان و امارات با توجه به شرایط منطقه و احتمال توافق ایران و آمریکا در خصوص برجام می خواهند جنگ را  متوقف کنند. به اعتقاد بعضی تحلیلگران، آتش بس مرتبط با تعهد ایران به آمریکا برای کمک به توقف جنگ در یمن در ازای گرفتن امتیازاتی در برجام است. به باور آنها، ایران برای به سرانجام رساندن برجام و به ثمر نشستن مذاکرات با عربستان، بر انصارالله جهت پذیرش آتش‌ بس و انجام مذاکرات فشار وارد کرده است. بنابر برخی گمانه زنی ها، یک مذاکرات پشت پرده در کشور عمان بین انصارالله و عربستان وجود دارد و همه این تحولات، بر اساس توافق پشت پرده بین این دو طرف شکل گرفته است. از نظر آنها، عربستان به شکست خود اذعان داشته و شرایط حوثی ها را از جمله توقف حملات هوایی، رفع محاصره، برکناری منصور هادی و معاونش، خروج نیروهای خارجی از یمن پذیرفته و در روزهای آینده، خروج خود را از یمن اعلام می کند. لذا با توافق بین انصارالله و عربستان، شورای ریاست جمهوری جهت ایجاد راه حل سیاسی وارد مذاکره با انصارلله خواهد شد. از این رو، جنگ یمن را تمام شده می دانند. به اعتقاد آنها، انصارالله با شورای جدید وارد مذاکرات طولانی برای ایجاد راه حل صلح آمیز خواهد شد، اما مذاکرات به دلیل تعارض جدی اطراف به نتیجه نخواهد رسید و مقدمه‌ ای برای تجزیه یمن به چند کشور خواهد بود.

در مقابل، بعضی اعتقاد دارند که تحولات جدید و تشکیل شورای ریاست جمهوری صرفا نقشه عربستان با هدف ایجاد مصالحه بین طرفدارانش و تقویت آنها برای ادامه جنگ داخلی یمن می باشد. بر اساس این دیدگاه، عربستان با اینکه از جنگ خسته شده است، اما زیر بار مذاکره مستقیم با انصارالله نمی رود. لذا با توجه به اختلافات گسترده و تضعیف شدن نیروهای یمنی وابسته به ائتلاف عربی در این سالها، عربستان تلاش کرده آنها را در شورای ریاست جمهوری متحد کند تا آنها به جنگ ادامه دهند و یا حداقل جلوی پیشروی حوثی ‌ها را بگیرند. لذا جنگ تمام نخواهد شد و سالهای طولانی ادامه خواهد یافت. البته عربستان مانند امارات ظاهرا اعلام خروج از جنگ خواهد کرد و به صورت رسمی دیگر مسئولیتی در این جنگ نخواهد داشت، اما یمنی‌ های طرفدار آن، جنگ را ادامه خواهند داد.

واکنش جنبش حوثی به تشکیل شورای ریاست جمهوری

انصارالله ضمن خودداری از شرکت در مذاکرات صلح ریاض با توجه به برگزاری آن در عربستان سعودی، اظهار داشت که عربستان یک نقشه جدید برای ادامه تجاوز خود به یمن انجام می دهد. محمد عبدالسلام سخنگوی این جنبش ضمن انتقاد شدید از تشکیل شورای ریاست جمهوری، گفت: این مردم یمن هستند که برای زمان حال و آینده خود تصمیم گیری می‌ کنند نه دیگران. به گفته او، صلح در یمن با توقف حملات هوایی و رفع محاصره و خروج نیروهای خارجی از یمن ایجاد می شود.

بازیگران داخلی در یمن 

به طور کلی، بعد از هفت سال جنگ در یمن امروز تحولات زیادی صورت گرفته و بازیگران داخلی متعددی ایجاد شده است که باعث پیچیدگی توافق سیاسی خواهد بود. این بازیگران عبارتند از: ١- جنبش انصارالله و دولت نجات ملی صنعا که تقریبا قویترین بازیگر داخلی است. ٢- نیروهای حزب اصلاح که زیر پرچم حکومت مشروع یمن عمل می کنند و تقریبا دو استان مارب و تعز را در اختیار دارند. آنها در این جنگ بسیار تضعیف شدند و تحولات اخیر، ضعف آنها را تشدید کرده است. ٣- شورای انتقالی جنوب یمن وابسته به امارات که چند استان جنوبی از جمله عدن را زیر سیطره خود دارند. ٤- نیروهای موسم به مقاومت ملی به فرماندهی طارق صالح وابسته به امارات که مناطق ساحلی غربی یمن را در اختیار دارند و تنگه باب المندب در زیر سلطه آنهاست. ٥- نیروهای سلفی العمالقه که از امارات کمک می گیرند و اغلب سواحل جنوب یمن و استانهای نفتی مانند شبوه وحضرموت زیر سیطره آنهاست. ٦- احزاب و گروه های وابسته به عربستان که تقریبا ضعیفترین گروه هستند و نقش آنها اغلب سیاسی است تا نظامی، و فعلا زیر چتر شورای ریاست جمهوری می باشند. 

نتیجه

بدون شک عربستان نتوانسته در این هفت سال به خواسته های خود یعنی باز گرداندن دولت هادی به صنعا و نابود کردن نیروی نظامی انصارالله دست یابد و فعلا از این خواسته ها کوتاه آمده است. به نظر می رسد این کشور با توجه تحولات منطقه و متحمل شدن ضربات شدیدی از حوثی ها و دلسرد شدن از حمایت ایالات متحده و احتمال احیای برجام، درصدد خروج از جنگ و معرفی آن جنگ به عنوان یک جنگ یمنی-یمنی است. به عبارت دیگر، ریاض می خواهد این جنگ از جنگ منطقه‌ ای به جنگ داخلی تبدیل شود و خودش از پشت پرده از گروه های وفادار خود حمایت کند که بعید است حوثی ها اجازه دهند این طرح به فرجام برسد. امروز یمن به چند منطقه تقسیم شده است و اغلب بنادر و جزایر و سواحل در دست امارات و عربستان است. لذا بعید است صلح به این آسانی شکل بگیرد و اوضاع آرام شود. هرچند که احتمال خروج ظاهری عربستان از جنگ وجود دارد، اما جنگ و اختلافات ادامه خواهد یافت.
 

مقالات دیگر