حرکت به سمت پروژه بندر چابهار

حرکت به سمت پروژه بندر چابهار
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

ایران از نظر انرژی کشوری غنی به شمار می آید و پروژه بندر چابهار در استان سیستان و بلوچستان که سه کشور هند، ایران و افغانستان، با هدف تقویت روابط تجاری خود در صدد توسعه آن هستند، مهمترین موضوع مورد بحث میان سه کشور طی ٥ سال گذشته بوده است. در چهار سال اخیر، به دلیل سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ بر ایران، امکان بهره برداری از این پروژه میسر نبود، اما درست بلافاصله پس از تکیه زدن جو بایدن بر صندلی ریاست جمهوری آمریکا، شاهد آغاز فعالیتها هستیم. در حالی که دولت بایدن هنوز در مورد کاهش تحریمها برعلیه ایران هیچ اقدامی نکرده، هند روز یكشنبه، ٣١ ژانویه اعلام کرد که رسماً دو دستگاه جرثقیل متحرک ساحلی ١٤٠ تنی را كه از یك شركت ایتالیایی با هزینه تقریبی هشت و نیم میلیون دلار خریداری کرده و می تواند برای تخلیه و بارگیری تجهیزات استفاده شود، به مقامات بندر چابهار در ایران تحویل داده است. این مورد در عین حال، نخستین مورد از انتقال محموله تجهیزات از سوی هند برای توسعه فاز اول بندر شهید بهشتی در چابهار به شمار می رود.

این دو دستگاه جرثقیل بخشی از محموله شش دستگاه جرثقیل ساحلی متحرک (MHC) به ارزش حدود ٢٥ میلیون دلار هستند که قرار است از ایتالیا خریداری شوند. محموله اول شامل دو دستگاه پخش کننده تلسکوپی دارای بازوهایی با ظرفیت بالابری کانتینرهای ٤٠ تنی است.

جی پی. سینگ، مسئول میز پاکستان، ایران و افغانستان در وزارت امور خارجه هند در مراسم تحویل این دو دستگاه جرثقیل به ایران گفت: «ما از تهیه این دو دستگاه برای بندر چابهار خوشحالیم. این امر می تواند برخی مشکلات موجود در بارگیری و تخلیه بارها را حل کند». سینگ همچنین بر این نکته تأکید کرد که در کنار فعالیتهای دیگر، ٧٥٠٠٠ تن گندم اهدایی هند به افغانستان از طریق بندر چابهار به این کشور تحویل داده شده است. او همچنین در ملاقات با عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، وی را برای انجام مذاکرات سیاسی به دهلی نو دعوت کرد. در بیانیه وزارت امور خارجه ایران نیز عنوان شد که هیئت هندی علاوه بر مذاکره درباره پروژه چابهار، با همتایان ایرانی خود به «رایزنی های سیاسی» نیز پرداختند.

وزارت بنادر و دریانوردی هند نیز در بیانیه ای ضمن اشاره به اینکه «انتقال این محموله ها نشان دهنده تعهد هند به پروژه بندر چابهار است؛ پروژه ای که دسترسی این کشور به بازارهای آسیای میانه را فراهم می كند»، افزود این محموله بخشی از قرارداد ٨٥ میلیون دلاری میان هند و ایران برای تجهیز و بهره برداری از بندر است که در ماه مه 2016 به امضا رسید. همچنین، به رغم تحریمهای آمریکا، وزارتخانه اعلام کرده است که یک شرکت هندی از سال ٢٠١٨ در حال انجام این پروژه است و ترافیک بندر نیز به شکلی پایدار در حال افزایش است.

انتظارات و اهداف استراتژیک

در حالی که هنوز هیچ اظهار نظر مثبتی از سوی دولت بایدن نسبت به ایران صورت نگرفته است، اقدام دهلی نو به تحویل تجهیزات به ایران در واقع به معنای تحقق مرحله اول پروژه است و از تمایل این کشور به توسعه پروژه مزبور حکایت دارد. برنامه هند برای سرمایه گذاری بیشتر در پروژه بندر نسبت به دوره گذشته، نشانه ای است از اینکه این کشور انتظار دارد دولت بایدن به توافق هسته ای با ایران برگردد و در ماه های پیش رو قدری از تحریمها علیه ایران کاسته شود. در بیانیه اخیر وزارت امور خارجه هند، بیان شده که هدف این پروژه نه تنها تحقق آن میان دهلی نو و تهران، بلکه توسعه آن با مشارکت دولتهای کابل و تاشکند است. از این رو انتظار می رود در روزهای آینده به منظور بحث در مورد سرنوشت پروژه، جلسه ای با حضور مقامات افغانستان، ایران، ازبکستان و «سایر کشورهای آسیای میانه، به عنوان ناظر» برگزار شود که در آن، پروژه بندر چابهار و فرصتهای تجارت ترانزیتی مورد بحث قرار گیرد.

هند که یکی از شرکای کلیدی در توسعه بندر استراتژیک چابهار است و دسترسی مستقیم به اقیانوس هند دارد، برای وارد ساختن کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه مانند افغانستان، ترکمنستان و ازبکستان، همواره بر استفاده از بندر به عنوان یک قطب ترانزیتی تأکید می کند. چابهار به عنوان دروازه دسترسی طرفین به دریا، باید ظرفیت پاسخگویی به مطالبات و خواسته ها را داشته باشد، زیرا سینگ به هنگام تحویل جرثقیلهای تدارک دیده شده، چابهار را به عنوان قطبی حیاتی توصیف کرد که هند را به کشورهای محصور در خشکی متصل می کند.

در ماه دسامبر، ایران، ازبکستان و هند اولین جلسه کارگروه سه جانبه خود را برای استفاده مشترک از بندر چابهار به شکل مجازی برگزار کردند. جلسه پس از آن صورت گرفت که هند پیشنهاد مشارکت ازبکستان در پروژه کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب را مطرح کرده بود. کریدور شمال-جنوب، یک پروژه حمل و نقل چندوجهی به طول ٧٢٠٠ کیلومتر است و هدف آن حمل بار بین هند، ایران، افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، روسیه، آسیای میانه و اروپاست. بر اساس طرحهای هند، اگر بندر چابهار توسعه و به ظرفیت کافی دست یابد، در آن صورت چابهار یک ستون مهم کریدور مورد بحث خواهد شد. از این رو و با توجه به ادعاهای مطرح شده در این خصوص که کریدور شمال-جنوب به تعبیری رقیب یکی از مطرحترین پروژه های سالهای اخیر یعنی پروژه «یک کمربند، یک راه» چین خواهد شد، می توان گفت که اقدامات برای فعال سازی کامل بندر چابهار تداوم خواهد یافت.