درگذشت محمدعلی تسخیری، سخنگوی ایران در کشورهای عربی

درگذشت محمدعلی تسخیری، سخنگوی ایران در کشورهای عربی
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.
کارشناس ارشد مشتاق الحلو

محمدعلی تسخیری از روحانیون سرشناس جمهوری اسلامی و نزدیک به خامنه ای و عضو مجلس خبرگان رهبری روز ٢٨ مردادماه در هفتاد و شش سالگی در تهران درگذشت.

او در سال ١٣٢٣ از والدینی ایرانی در شهر نجف به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات اولیه، وارد دانشکده فقه علامه محمدرضا مظفر گردید و از آنجا کارشناسی علوم اسلامی گرفت. در سال ١٣٤٣ به حزب الدعوه پیوست و از پیروان محمدباقر صدر شد. پنج سال بعد، به دلیل عضویت در این حزب بازداشت گردید، اما به خاطر تابعیت ایرانی اش، چند ماه بعد آزاد و به ایران تبعید شد. در ایران نه تنها ارتباط خود را با حزب الدعوه و صدر قطع نکرد، بلکه چند سال بعد به عضویت شورای فقهی آن حزب درآمد و تا نیمه دهه شصت در تشکیلات حزب فعالیت داشت.

تسخیری که تحصیلات حوزوی خود را در مؤسسه "دارالتبلیغ اسلامی" وابسته به محمدکاظم شریعتمداری در قم ادامه داد، با آغاز انقلاب و با توجه به نزدیکی با شریعتمداری، تمایل چندانی به انقلاب نداشت، ولی بنابر سفارش محمدباقر صدر، به همراه دیگر شاگردان صدر در ایران از قبیل کاظم حائری، هاشمی شاهرودی و... به حمایت از خمینی برخاست.

مسؤلیتها و فعالیتها

این روحانی که در کنار علوم حوزوی، به ادبیات عربی نیز علاقه وافری داشت، پس از انقلاب، نخست در تلویزیون عربی تهران، به بیان احکام فقهی طبق رساله خمینی پرداخت. بین سالهای ۱۳۶۰-۱۳۷۰ عهده دار معاونت بین‌ الملل سازمان تبلیغات اسلامی شد و سپس به عضویت هیئت امنای آن درآمد. پس از درگذشت خمینی، او هرچند که اجازه اجتهاد نداشت و هیچ بحث فقه استدلالی ننوشته و یا تدریس نکرده، به مجتهد بودن خامنه ای گواهی داد و از آن پس، مسئولیتهای بسیاری در نهادهای دینی و فرهنگی به او واگذار و در رسانه ها عنوان "آیت الله" به او اطلاق شد. از جمله، چند سمت در دفتر رهبری عهده دار شد. در سال ١٣٦٩ به پست معاونت بین الملل دفتر رهبری رسید و در سال ١٣٩١، به عنوان مشاور عالی رهبر در امور جهان اسلام گماشته شد. دو دوره نیز به عضویت مجلس خبرگان رهبری درآمد.

تسخیری با دستور خامنه ای در سال ١٣٦٩ به همراه تعدادی از روحانیون، مجمع جهانی اهل بیت را تأسیس کرد و با حکم رهبری، به مدت ٩ سال دبیرکلی آن را بر عهده داشت و تا آخر حیات، رئیس شورای عالی آن بود. چهار سال بعد، به همراه تنی چند از دوستانش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی را تأسیس کرد و تا سال ۱۳۸۰ ریاست آن را به عهده داشت. در آن سال، از طرف خامنه ای به عنوان دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منصوب شد که تا سال ١٣٩١ در این سمت باقی ماند و بعدها رئیس شورای عالی آن گردید.

به علاوه، او در چندین نهاد اسلامی خارج از کشور از قبیل مجمع فقه اسلامی در شهر جده، کمیته فقهی بانک جهانی توسعه اسلامی، شورای شرعی هیئت حسابرسی مؤسسات مالی در بحرین و هیئت امنای سازمان فرهنگی اکو به نمایندگی از ایران حضور یافت. مدتی نیز نایب رئیس اتحادیه جهانی علمای مسلمان بود، ولی به دلیل انتقاد شدید رئیس اتحادیه، شیخ یوسف قرضاوی از سیاستهای جمهوری اسلامی به ویژه پس از بهار عربی از سمت خود استعفا داد. چند سال بعد در مصاحبه با شبکه عربی "روسیا الیوم"، این نهاد را بی ارزش خواند.

او ده ها کتاب و مقاله به دو زبان عربی و فارسی در موضوعات تفسیر، اقتصاد ‌اسلامی، مسائل فکری و فرهنگی جهان اسلام تألیف و یا ترجمه کرد و در صدها برنامه رادیویی و تلویزیونی و کنفرانس و سمینار بین المللی حضور داشت و در آنها از مواضع و سیاستهای ایران دفاع کرد. فعالیتهایش در اثر عارضه سکته مغزی بسیار کاهش یافت و عملا در سالهای اخیر حضورش بیشتر تشریفاتی بود.

تلاش برای وحدت اسلامی

تسخیری هرچند که در سه دهه اخیر مسؤلیتهای زیادی به عهده داشت، اما بیش از همه نقش او در چارچوب تقریب بین مذاهب برجسته بود. او با استفاده از تجربه "دارالتقريب بين مذاهب اسلامي" که در سال ١٩٤٧ با عضویت شماری از علمای مذاهب مختلف در قاهره تأسیس شده و تا سال ١٩٧٩ فعالیت داشت، تلاش کرد با احیای تجربه آن مجمع در ایران تنش میان مسلمانان را کاهش دهد، هرچند برخی معتقدند که تأسیس این نهاد در ایران صرفا پوششی برای گسترش نفوذ جمهوری اسلامی در کشورهای اسلامی و به ویژه عربی بود.

تولد و تحصیل در شهر نجف و تبحّر تسخیری در زبان و ادبیات عربی باعث شد بتواند با محافل عربی راحت تر ارتباط برقرار کند. به این دلیل، جمهوری اسلامی او را به نمایندگی از خود در محافل دینی و مذهبی عربی معرفی می کرد. گذشته ازین، او تحت تأثیر اندیشه محمدباقر صدر و حزب الدعوه که ادبیات اخوانی دارند، به اندیشه تقریب بین مسلمانان اعتقاد داشته و از جریانات افراطی شیعه در ایران در محافل خصوصی انتقاد می کرد. برخی سخنرانیها و یا تألیفات او از قبیل کتاب (گزیده ای از انديشه برخی شخصيتهای تقريبی) گویای این مسأله است. او برخی مراسم مذهبی مانند زیارت عاشوار را که در آن به برخی مقدسات اهل سنت توهین می شود، بی اعتبار و ساخته افراطیون می داند. به علاوه، در نامه ای که به علی لاریجانی رئيس وقت صدا و سيمای ایران در خردادماه ١٣٨٢ نوشت، ضمن متهم کردن این سازمان به ترویج فرقه گرایی، اظهار داشت: انعکاس برخی اقدامات افراط گرایانه در ایام فاطمیه در رسانه ملی، علاوه بر اينکه به حيثيت و اعتبار نظام در سطح افکار عمومي امت اسلامي لطمه وارد مي سازد، احساسات و عواطف برادران اهل سنت داخل کشور را نيز جريحه دار مي نمايد و اين امر صرف نظر از مبانی مذهبی آن که قابل بررسي است، در شرايط حساس فعلی منطقه خطرناک و نگران کننده است. این نوع تفکرات مورد انتقاد شدید جریانهای افراطی در ایران قرار گرفت.

تسخيري با توجه به حضور در مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، جهت پیاده کردن این اندیشه تلاش نمود، اما در نهایت او کارگزار نظام ایران بود و تمام تلاش خود را برای توجیه سیاستهای منطقه ای جمهوری اسلامی به کار گرفت. نگاهی به لیست مهمانان همایشهای بین المللی وحدت اسلامی -که این مجمع هر ساله برگزار می کند- نشان می دهد که تفاوت معنی داری میان شرکت کنندگان در سالهای اولیه و اخیر آن وجود دارد و در نتیجه معلوم می شود که این مجمع نیز در خدمت اهداف تبلیغاتی جمهوری اسلامی به کار گرفته شد.

مقالات دیگر