درگیری ها در درعا به کجا می انجامد؟

درگیری ها در درعا به کجا می انجامد؟
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

بیش از ٥٠ روز است که محله درعا البلد در جنوب سوریه در محاصره نیروهای رژیم بعثی اسد قرار دارد و رژیم مانع از ورود هر گونه مواد غذایی، سوخت و دارو به 11 هزار خانواده ساکن این منطقه می شود. محاصره پس از آن صورت گرفت که مذاکرات بین کمیته امنیتی (وابسته به رژیم) و کمیته مرکزی درعا (وابسته به اپوزیسیون) برای تسلیم این منطقه و بر خلاف توافق جنوب شکست خورد. استان درعا در این مدت شاهد درگیری هایی پراکنده بین نیروهای رژیم و اپوزیسیون مسلح بوده است.

توافق جنوب چیست؟

همانطور که معلوم است قیام مردم سوریه در سال ٢٠١١ از استان درعا آغاز شد و در همان سال، بخش اعظم این استان به کنترل مخالفان درآمد. رژیم اسد و متحدانش بارها تلاش کردند این استان را تصرف کنند ولی ناکام ماندند تا سرانجام در ژوئیه ٢٠١٨، نیروهای اپوزیسیون مجبور به مذاکره و توافق با رژیم شدند. قرار بود این توافق که به توافق مصالحه یا جنوب معروف است، با نظارت و ضمانت روسیه اجرا شود.

توافق مذکور شامل موارد ذیل می باشد: تحویل تسلیحات سنگین و نیمه سنگین به دولت و ابقای سلاح انفرادی و سبک در دست افراد، ورود ارتش و نیروهای امنیتی به استان درعا به جز برخی مناطق و محلات مانند درعا البلد، طریق السد و اردوگاه فلسطینیان، آزادی همه زندانیان و بازداشت شدگان استان، عدم تعقیب افسران و سربازانی که از ارتش و نیروهای امنیتی جدا شدند، اعطای این حق به افراد موظف به خدمت سربازی که در تشکیلات ارتش و یا تیپ هشتم وابسته به سپاه پنجم مورد حمایت روسیه، مأموریت خود را داخل استان انجام دهند، بازگشت کارمندان دولت به مأموریت خود و ارائه خدمات دولتی و بشردوستانه به مردم. بر اثر این توافق، هزاران نفر از مخالفان توافق به همراه خانواده هایشان از محل سکونت خود به شمال سوریه کوچانده شدند.

نیروهای اپوزیسیون به تمامی تعهدات خود عمل کردند، در حالی که رژیم تعهداتش را یکی پس از دیگری زیر پا گذاشت. زندانیان آزاد نشدند، جوانان به دلایل واهی بازداشت شدند، به کارمندان اجازه بازگشت به مأموریت خود داده نشد، هیچ نوع خدمت رسانی به مردم منطقه صورت نگرفت. به علاوه، درعا در این مدت شاهد صدها ترور بوده است. ترورها شامل فرماندهان و اعضای سابق ارتش آزاد، فعالان مدنی مخالف رژیم، افراد برجسته مدافع رژیم، افراد وابسته به شبه نظامیان مورد حمایت ایران و... بوده است. محاصره درعا البلد و تلاش برای وادار کردن آن به تسلیم، فصلی تازه از نقض توافق توسط رژیم اسد به شمار می رود.

رژیم اسد در درعا به دنبال چیست؟

همانطور که اشاره شد بر اساس توافق جنوب، ارتش و نیروهای امنیتی اسد اجازه ورود به برخی از مناطق درعا را ندارند. با این حال رژیم با اقدامات سرکوبگرانه خود، توانست برخی مناطق را تحت کنترل خود دربیاورد، اما بعضی مناطق مانند درعا البلد زیر فشارهای رژیم تسلیم نشده و مخالفت علنی خود را با اسد از طریق تظاهرات، اعتصابات سراسری، برگزاری مراسم به مناسبت سالروز قیام علیه رژیم اعلام کرده است. تحریم انتخابات اخیر ریاست جمهوری در اواخر مه گذشته توسط اهالی این مناطق، خشم و کینه اسد را برانگیخت.

اسد بعد از انتخابات نمایشی می خواهد نشان دهد که کنترل امور را به دست گرفته و سخن از راهکار سیاسی برای حل بحران دیگر معنی ندارد و جامعه بین المللی باید مجددا او را به رسمیت بشناسد. از سوی دیگر، قصد دارد مناطق جنوبی را برای تأمین امنیت بزرگراه دمشق-درعا و خط تجارتی-ترانزیتی بین دمشق-عمان و کشورهای خلیج تصرف کند. به علاوه، او از این بابت هم نگرانی دارد که ممکن است آمریکا در آینده تصمیم به فعال سازی جبهه جنوبی بگیرد و از اسلحه موجود علیه نیروهایش استفاده شود. این مطلب هم باید اضافه کرد که اسد توان حل چالشهای کشور را ندارد و قادر به تحقق مطالبات مردم نیست. عملیات نظامی باعث می شود صدای معترضان به اوضاع وخیم معیشتی در مناطق تحت کنترلش خفه شود. از اینرو تصمیم به تصرف منطقه را گرفته است. اپوزیسیون، مشوق اصلی اسد برای محاصره و حملات اخیر را جمهوری اسلامی می داند.

ایران و جنوب سوریه

دو ماه قبل از توافق جنوب، یک توافق دیگر بین روسیه، اردن و آمریکا/اسرائیل صورت گرفت. بر اساس این توافق، آمریکا و غرب دست از حمایت مخالفان در جنوب سوریه بر می دارند و در مقابل نیز، روسیه تعهد می دهد نیروهای ایرانی و شبه نظامیان مورد حمایت سپاه از جنوب سوریه خارج شوند و حداقل ٨٠ کیلومتر از مناطق مرزی با اسرائیل و اردن فاصله بگیرند. جمهوری اسلامی اگرچه نخست ظاهرا به درخواست روسیه پاسخی مثبت داد و از جنوب سوریه خارج شد، اما دیری نپایید که اقدامات متعددی را برای بازگشت و تقویت نفوذش در این منطقه در برنامه کار خود قرار داد. برخی از این اقدامات عبارتند از: توزیع کمک نقدی و غیر نقدی، ارائه خدمات پزشکی و آموزشی برای ایجاد پایگاه مردمی برای خود، جذب جوانان و افراد تحت تعقیب نیروهای امنیتی به گروه های شبه نظامی مورد حمایتش و تشکیل گروه های شبه نظامی محلی از طریق سوء استفاده از اوضاع بد معیشتی و دادن وعده هایی فریبنده مانند مصونیت از هر گونه تعقیب توسط نیروهای امنیتی و عدم اعزام به جبهات جنگ خارج از استان و... هرچند که نیروی قدس سپاه در زمینه ایجاد پایگاه مردمی موفقیت چندانی به دست نیاورد، اما از طریق لشکر چهارم و دستگاه های امنیتی از جمله اطلاعات نیروی هوایی، سازمان اطلاعات سیاسی توانست در منطقه حضور داشته باشد و داخل پادگانهای ارتش رژیم، چندین پایگاه و مقر برای خود به ویژه در شهرهای ازرع و صنمین احداث کند.

در حقیقت از اول معلوم بود که جمهوری اسلامی زیر بار این توافق نخواهد رفت. چراکه حضور در منطقه استراتژیک جنوب سوریه و مناطق مرزی با اسرائیل یکی از اهداف استراتژیک آن در سوریه است. ایران می خواهد این منطقه را به سکویی مشابه جنوب لبنان برای خود تبدیل کند و از این حضور به عنوان کارت برنده در مذاکراتش با غرب استفاده نماید. به علاوه، اخباری تأیید نشده مبنی بر تلاش ایران برای اسکان شبه نظامیان مورد حمایتش در این منطقه و تغییر بافت جمعیتی آن در روزهای اخیر منتشر شده است. شاید به همین دلیل باشد که کمیته مرکزی درعا چند روز پیش در بیانیه ای، نسبت به تسلط ایران بر جنوب سوریه هشدار داد.

ایران و روسیه در جنوب سوریه: رقابت یا تقسیم کار؟

ایران در جنوب سوریه حضوری غیر قابل انکار پیدا کرد. به این دلیل، برخی معتقدند روسیه در اجرای تعهداتش شکست خورد و نتوانست مانع حضور ایران در منطقه شود. برعکس، بعضی بر این عقیده اند که مسکو از حضور ایران در درعا برای اخاذی از غرب استفاده می کند. به اعتقاد آنها، حملات اخیر رژیم اسد و گروه های شبه نظامی مورد حمایت ایران در نزدیکی مرزهای اسرائیل، بدون چراغ سبز روسیه امکان پذیر نبود. به نظر می رسد روسیه بعد از اینکه توانسته اسد را در قدرت تثبیت کند، قصد ایفای نقش میانجی بین رژیم اسد و اپوزیسیون را دارد.

خودداری مسکو از پشتیبانی هوایی از رژیم در عملیات اخیر در درعا نشان می دهد که روسیه نمی خواهد رژیم و شبه نظامیان مورد حمایت ایران، این منطقه استراتژیک را تصرف کنند، زیرا در آن صورت، موقعیت ایران در جنوب سوریه تقویت خواهد شد و این ممکن است به تفاهماتش با غرب و اسرائیل آسیب برساند و خشم واشنگتن نسبت به مسکو را برانگیزد. همچنین می خواهد خود را به عنوان طرف قابل اعتماد در سوریه نشان دهد و آمریکا را قانع سازد که تحریمهای اقتصادی علیه رژیم اسد را کاهش دهد و با راه حل سیاسی مورد نظرش همراهی کند. از طرفی دیگر، می خواهد از حملات اخیر برای تقویت تیپ هشتم وابسته به سپاه پنجم مورد حمایتش و جذب جوانان مخالف حضور ایران در درعا به آن استفاده نماید. به علاوه، می خواهد اطمینان حاصل کند که عناصر مسلح اپوزیسیون در مناطق تحت محاصره، در آینده دست به عملیات وسیعی علیه رژیم نخواهند زد و ثبات در منطقه را بر هم نخواهند زد.

از اینرو به احتمال زیاد، در روزهای آتی توافقی مبنی بر عدم ورود رژیم به منطقه و رفع محاصره صورت خواهد گرفت و در مقابل، مخالفان مجبور خواهند شد سلاحهای خود را تحویل دهند و عده ای از افراد به شمال کشور کوچانده خواهند شد و چند ایست بازرسی و پست نظامی در منطقه با حضور تیپ هشتم مستقر خواهد شد.
 

مقالات دیگر