شیوع کرونا و احتمال شروع یک جنگ منطقه ‌ای

شیوع کرونا و احتمال شروع یک جنگ منطقه ‌ای
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

تنش نظامی در منطقه که از آغاز جنگ داخلی سوریه به شکلی مستمر در حال افزایش بوده و با کشته شدن قاسم سلیمانی و هیئت همراهش در پی حمله هوایی آمریکا به اوج خود رسیده، ممکن است به دلیل شیوع جهانی ویروس کرونا شدت بیشتری به خود گیرد. اگرچه هم اکنون هم در آمریکا و هم در ایران به عنوان دو بازیگر اصلی صحنه این تنش، شمار قربانیان کووید ١٩ حدود ٣ هزار نفر بوده و از افزایش شمار قربانیان اظهار نگرانی می شود، ولی به دلیل این وضعیت نمی توان نسبت به انصراف دو کشور از مواضع ستیزه جویانه خود در سیاست خارجی حتی برای مدتی کوتاه امیدوار بود.

در اصل چند روز پس از کشته شدن سلیمانی، ایران در اقدامی تلافی جویانه پایگاه عین الاسد در عراق را موشکباران کرده و بلافاصله پس از این حمله، جواد ظریف اعلام کرده بود انتقام سلیمانی گرفته شده و کشورش قصد دامن زدن به این تنش را ندارد. با این حال، بیانات جناح تندرو و حتی سخنان روحانی در پیام نوروزی اش مبنی بر ادامه انتقام جویی نشان از آن دارد که این تنش به راحتی به پایان نخواهد رسید. همچنین در حمله به پایگاه نظامی تاجی در عراق به تاریخ یازده ماه مارس که منجر به کشته شدن دو سرباز آمریکایی و یک سرباز انگلیسی شد، به رغم قبول مسئولیت این حمله از سوی یک گروه شناخته نشده، نقش گروه های حشدالشعبی وابسته به ایران در پس پرده این حملات قطعی تلقی می شود. چنانکه مدتی است تصاویر متعددی از عرض اندام گروه های کوچک و سری سوای حشدالشعبی موسوم به "گروه های مقاومت" در حال انتشار است و  این تصاویر حاوی تهدیداتی برعلیه آمریکا و "همدستان خانگی" این کشور است. چنانچه قتل سلیمانی به مثابه ادعای دولت ترامپ مبنی بر "حمله پیشگیرانه به منظور محافظت از هستی آمریکایی ها" تلقی شود، پاسخ تلافی جویانه سخت دولت ترامپ به این حمله نیز دور از انتظار نیست. در همین راستا به ویژه طی یک هفته اخیر در شبکه‌ های اجتماعی و مطبوعات ایران و عراق خبرها و تفاسیر بسیاری مبنی بر حمله آمریکا به برخی از پایگاه ها و فرماندهان ارشد حشدالشعبی در عراق و یا سازماندهی یک کودتا در این کشور منتشر می شود.

و اما نقش بلای جهانی کروناویروس در این معادله چیست؟

ایران که به ویژه طی یک سال اخیر با تحریمهای سنگینی روبروست، در مقابله با این همه ‌گیری دچار مشکل شده و مجبور است بخش قابل ملاحظه‌ ای از منابع و موجودی در اصل ناکافی خود را صرف این مبارزه کند.  از همین روست که تهران به شکلی کم سابقه از سازمانهای جهانی نظیر صندوق بین‌‌المللی پول درخواست کمک می کند. در حالی که تحولاتی چون کاهش قیمت نفت و قرار گرفتن در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی موسوم به اف ‌ای ‌تی ‌اف، اقتصاد ایران را با مشکلات عدیده ‌ای روبرو ساخته، قیمت ارز نیز که پس از نوسانات سال گذشته به پایداری نسبی رسیده بود، در سال جدید در حال افزایش است.

با این حال، آزمون ایران در مقابله با کرونا تنها به ابعاد اقتصادی مسئله محدود نمی شود. علی الخصوص تعلل حدوداً یک ماهه در اعلام رسمی شیوع بیماری در تاریخ ١٩ فوریه، "دشمن تراشی" و ادعای "حمله بیولوژیک" در بیانات مسئولین، قرنطینه نشدن شهر قم به عنوان اولین مرکز شیوع و گسترش بیماری در نتیجه کشمکشهای درونی نظام و عدم اعمال محدودیت در سفرهای نوروزی در شرایطی که شمار قربانیان به ارقام چند هزار نفری رسیده؛ همه این موارد صلاحیت و شایستگی حکومت در مدیریت بحران را به زیر سؤال برده است.

به همین دلیل، در تفاسیر بسیاری به ویژه در غرب گفته می شود که مقابله با ویروس کرونا سبب ناتوانی شدید ایران و آسیب پذیری و شکنندگی بیشتر این کشور در رویارویی با ضربات احتمالی خارجی شده است. همچنین خبرهای منتشره حکایت از آن دارد که قدرتهای منطقه‌ ای همچون اسرائیل و عربستان سعودی که برای وارد کردن ضربه‌ ای سنگین و مؤثر به ایران مترصد به دست آوردن یک فرصت مناسب می ‌باشند، با برگزاری مانورهای مشترک با آمریکا در حال آمادگی برای انجام یک چنین عملیاتی هستند.

از سوی دیگر، شمار قابل ملاحظه‌ ای در ایران بر این باورند که کرونا سبب پیدایش بحران بزرگ مدیریتی در آمریکا شده و با رسیدن شمار تلفات در مدتی کوتاه به ابعادی تکان دهنده، این کشور در جایگاه اول لیست جهانی بیشترین قربانیان ویروس کرونا قرار خواهد گرفت و بنابر این ترامپ که وارد کارزار فضای انتخاباتی شده، قادر به مبارزه همزمان در سه جبهه نخواهد بود. به اعتقاد این گروه که پیشتاز گروه های طرفدار درگیری با آمریکا هستند، درگیری کوتاه مدت با آمریکا به رغم وارد آمدن تلفات و خسارات سنگین به ایران، می تواند عامل تسریع خروج کامل آمریکا از منطقه شود. در چنین شرایطی، آمریکا، بدون نیاز به انجام مذاکرات طولانی مدت همانند روند مذاکرات با طالبان، سوریه و به ویژه عراق را ترک خواهد کرد و مواضع همپیمانان منطقه ‌ای این کشور یعنی عربستان سعودی و اسرائیل در مقابل متحدین ایران همچون حوثی‌ ها و حزب‌الله، شکنندگی بیشتری خواهد داشت. در این میان، مواجه شدن آمریکا با مشکل در مقابله با معضل کرونا و احتمال مرگ صدها هزار نفر به دلیل ابتلا به این ویروس و نیز افزایش انتقادات از ترامپ که تاکنون از وی به عنوان پیروز قطعی انتخابات ماه نوامبر یاد می ‌شد، به احتمال تحقق این دیدگاه قوت می بخشد.

در نتیجه، تلقی این پاندمی از سوی جناح تندروی هر دو کشور به عنوان فرصتی در عرصه تقابل و تاخت و تاز سیاسی ممکن است طی روزهای آتی آغازگر یک درگیری خطرناک شده، در این صورت نیز کلیه معادلات قدرت در منطقه دستخوش تحولات عدیده ‌ای خواهد شد.


این مقاله بار نخست در تاریخ 1 آوریل ٢٠٢٠ در وبسایت فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است:

https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/04/01/shyw-khrwn-w-html-shrw-ykh-jng-mntqhy-1388536

مقالات دیگر