مجلس یازدهم و فرصتهای پیش رو

مجلس یازدهم و فرصتهای پیش رو
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

هفته گذشته اولین جلسه یازدهمین دور مجلس شورای اسلامی ایران که انتخابات آن در اسفندماه گذشته برگزار شده بود، تشکیل گردید. در انتخاب رئیس مجلس یازدهم با اکثریت اصولگرا که روحانی نیز در مراسم افتتاحیه آن سخنرانی کرد، امر غیرمنتظره ای به وقوع نپیوست و محمدباقر قالیباف سردار سابق و شهردار اسبق تهران با کسب ٢٣٠ رأی از مجموع ٢٦٤ رأی مأخوذه به عنوان رئیس مجلس انتخاب شد. با انتخاب قالیباف، دوره ١٢ ساله ریاست علی لاریجانی که در ایران به عنوان مرد معادلات شناخته می شود، پایان یافت. در حال حاضر، آینده سیاسی لاریجانی که از طریق پیوندهای خانوادگی با علما و به دلیل سابقه عضویت در سپاه پاسداران و همچنین دبیری سابق شورای عالی امنیت ملی با کادر امنیتی در ارتباط است، در هاله ای از ابهام قرار دارد، ولی تقریبا مسلم است که لاریجانی نیز مانند براداران خود که طی چند سال اخیر ستاره اقبالشان رو به افول نهاده، دیگر سمتی نخواهد داشت و دوره برادارن لاریجانی به پایان رسیده است.

در ایران روند تعیین نامزدها قبل از انتخابات دارای چنان ماهیتی است که تا حد زیادی امکان پیش بینی نتایج انتخابات و حتی میزان مشارکت را فراهم می آورد. بر اساس این سنت که به ویژه در دوره سی ساله رهبری خامنه ‌ای رواج یافت، در دوره ای که کشور احساس قدرت و امنیت می کند، انتخابات با شرکت طیفهای گسترده ‌ای از نامزدها برگزار می شود، ولی چنانچه سیاست داخلی و خارجی با تلاطماتی همراه باشد، حتی به بهای صرف نظر از مشارکت مردمی، بیشتر به برگزاری انتخابات محافظه کارانه و تک صدایی اولویت داده می شود. به عنوان مثال، با بررسی انتخابات مجلس هفتم در سال ١٣٨٢، به دنبال دوره ششم مجلس با اکثریت اصلاح طلب که عملاً به میدان رجزخوانی در مقابل رهبری خامنه‌ ای تبدیل شده بود و یا انتخابات اخیر که زیر سایه استراتژی فشار حداکثر آمریکا برگزار شد، این وضعیت به شکل واضحی مشاهده می شود.

بنابر این، تحت شرایط سخت موجود در نتیجه اولویت دادن به امنیت در معادله امنیت-آزادی، نه تنها اولین رئیس مجلس با سابقه نظامی در تاریخ بعد از انقلاب انتخاب شد، بلکه بیش از ٤٠ نماینده با سابقه نظامی نیز وارد مجلس شدند. با رد صلاحیت اکثر نامزدهای اصلاح طلب و میانه رو از سوی شورای نگهبان، همچنانکه انتظار می رفت سطح مشارکت مردمی به ویژه در کلان‌ شهرها به شدت کاهش یافت و بنابر آمار رسمی، میزان مشارکت در تهران در حد ٢٥ درصد باقی ماند و در سطح کشور نیز با مشارکت ٤٠ درصدی، پایین ترین میزان مشارکت بعد از انقلاب اسلامی ثبت شد.

در مقابل این مجلس جدید که در نتیجه مشارکت پایین با اکثریت نمایندگان اصولگرا تشکیل شد، نیروی مخالف قدرتمندی وجود ندارد. چنانکه از حادثه کشته شدن قاسم سلیمانی و همراهانش در دی ماه بر اثر حمله هوایی نیز بر می آید، روابط آمریکا-ایران با سابقه پرفراز و نشیب ٤٠ ساله، مرحله جدیدی از بحران را تجربه می کند. به علاوه، انتشار آمارهای رسمی سال گذشته، نشان می دهد که افت شدیدی در انتظار اقتصاد این کشور است. در مقابل این تهدیدات اقتصادی و امنیتی، انتظار می رود وظیفه اصلی مجلس جدید در هر دو محور تهدید، حمایت از گفتمان موافق با سیاستهای دستگاه امنیتی به عنوان مرجع  نهایی تصمیم گیری و سرکوب صدای ناهمخوان باشد. به موازات آن، مجلس همچنانکه قالیباف در اولین سخنرانی اش نیز اشاره ای به آن داشت، دولت روحانی را به عنوان مسئول شرایط سخت اقتصادی معرفی خواهد کرد، همچنین مقاماتی چون ظریف که دید مثبتی به انجام مذاکرات با آمریکا دارند را تحت فشار قرار داده، در صورت لزوم با عزل برخی از وزرا، دولت روحانی را که کمتر از یک سال به پایان کار آن باقی است، ناکارآمدتر خواهد ساخت. از سوی دیگر، ریاست آیت الله رئیسی و قالیباف به عنوان دو رقیب روحانی در انتخابات اخیر بر دو قوه قضائیه و مقننه، دایره فعالیت روحانی را تنگتر خواهد کرد. مقاومت حسن روحانی که از هم اکنون آغاز به ارزیابیهای سیاسی در مورد مقام و موقعیت خود پس از پایان مدت مسئولیت خود کرده، در برابر این فشارها غیر قابل انتظار است.

انتخاب قالیباف به جای علی لاریجانی که سفر خود به آنکارا را به بهانه حضور ترکیه در سوریه لغو کرده بود، می تواند تأثیر مثبتی در روابط ترکیه و ایران داشته باشد. در این راستا، گفتگوی تلفنی قالیباف با مصطفی شنتوپ رئیس مجلس ترکیه به مناسبت انتخاب وی به پست جدید، از لحاظ لحن فوق العاده مثبت قالیباف و تأکید بر آغاز به کار فوری گروه دوستی پارلمانی دو کشور قابل توجه بود. تعداد قربانیان تروریسم پ‌.ک.ک./ پژاک در ایران با احتساب سه پرسنل نظامی دیگر که طی هفته گذشته در نتیجه حمله این گروه تروریستی به هنگ مرزی جان خود را از دست دادند، از اول سال جاری به حدود صد نفر رسیده و این وضعیت سبب آغاز اعتراض و نارضایتی مردم در برخی مناطق شده است. در متن این اعتراض و انتقادات که در شبکه های اجتماعی نیز بازتاب گسترده‌ ای داشت، سکوت برخی از نمایندگان مجلس ایران که پیشتر نسبت به سری عملیات ضد تروریستی ترکیه علیه گروه تجزیه طلب به شدت واکنش نشان داده بودند، در مقابل اقدامات گروه های تروریستی علیه نظامیان ایران به چالش کشیده می شود.

ترکیه، همچنانکه مقامات کشور نیز مکرراً بر آن تأکید دارند، در مبارزه با گروه های ترورریستی مانند پ.‌ک.ک./پژاک/ی‌.پ.‌گ.، روند انتقال سیاسی آغاز شده با مذاکرات آستانه در سوریه، بحران اقتصادی ناشی از پاندمی کرونا و موضوعاتی از این دست آماده همکاری با ایران است و در این راستا قالیباف به عنوان رئیس مجلس ایران و با توجه به اینکه وی در معادلات داخلی از موضع قدرتمندتری نسبت به سلف خود برخوردار است، می تواند در حل سوء تفاهمات پیش آمده در دوره اخیر نقش آفرین باشد.


این مقاله بار نخست در تاریخ ٤ ژوئن ٢٠٢٠ در وبسایت فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است.
https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/06/04/mjls-yzdhm-yrn-w-frsthy-pysh-rw-1429562