Haftalık Basın Özeti 1-7 Nisan 2017 (12-18 Ferverdin 1396)

Haftalık Basın Özeti 1-7 Nisan 2017 (12-18 Ferverdin 1396)
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

İbrahim Reisi Cumhurbaşkanlığına Resmen Aday Oldu

Meşhed’de bulunan İmam Rıza Türbesi’nin vakfı Astân-ı Kuds-i Rezevî’nin başkanı ve eski Başsavcı İbrahim Reisi cumhurbaşkanlığına aday olduğunu resmen açıkladı. İbrahim Reisi‘nin temsilcisi olan Meşhed Belediye Başkanı Savlet Mürtezevi, Reisi’nin seçim kampanyalarının yakında açıklanacağını bildirildi.

“2009 Olaylarının Tekrarına İzin Vermeyeceğiz”

3 Nisan Pazartesi günü Yüksek Yargı Makamlarıyla görüşen Yargı Başkanı Sadık Laricani 2009 olaylarının tekrarına izin vermeyeceklerini söyledi. ABD’nin BM Temsilcisi olan Nikki Haley’in 2009’da Yeşil Hareketine az destek verdik ifadelerine atıfta bulunan Laricani içerideki birtakım kimselerin bu açıklamalara ilgisiz kaldığına dikkat çekti. Laricani, yargının, emniyet güçlerinin ve en önemlisi de halkın bu olayların tekrarına izin vermeyeceğini vurguladı ve böyle bir olayın tekrarlanması durumunda sorumlularını cezalandırmak için 10 ay beklemeyeceklerinin altını çizdi. Laricani son olarak Amerika gibi ülkelerin de müdahalede bulundukları takdirde sağlam bir tokat yiyeceklerini sözlerine ekledi.

“İran Suriye’de Etkisini Azaltmalıdır”

Haley, BM oturumunda yaptığı konuşmada, Suriye Devlet Başkanı Esad’ın aslında barış için bir engel oluşturduğunu ve Donald Trump yönetiminin Suriye'deki önceliğinin Esad'ın iktidardan uzaklaştırılması olmadığını kaydetti. Haley, Esad’ın ayakta kalmasında İran ve Rusya’nın asıl faktör olduğunu sözlerine ekledi.

İran, Saint Petersburg’daki Terör Saldırısını Kınadı

Rusya’nın Saint Petersburg kentinde metro durağında yaşanan terör saldırısında en az 10 kişi ölürken 50 kişi de yaralandı. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasımi, Rusya’nın Saint Petersburg kentinde düzenlenen terör olayını şiddetle kınadığı açıklamasında: “Siyasi emeller elde etmek için istikrarsızlık çıkarmak ve masum insanları öldürmek hangi hedef ve amaçla olursa olsun lanetlenmelidir” dedi.

Zarif ve Lavrov’un Telefon Görüşmesi

İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, Rus mevkidaşı Sergey Lavrov’u arayarak Saint Petersburg’daki terör saldırısından dolayı üzüntülerini bildirdi. Salı akşamı gerçekleşen telefon görüşmesinde, iki hafta önce Cumhurbaşkanı Ruhani’nin Moskova ziyareti sırasında imzalanan anlaşmaların uygulanması hususuna da vurgu yaptılar. Cumhurbaşkanı Ruhani'nin Rusya'ya yaptığı ziyarette iki ülke arasında 14 iş birliği anlaşması imzalanmıştı.

Theresa May’den İran’a Sert Eleştiriler

Suudi Arabistan’a giden İngiltere Başbakanı bir gazeteye verdiği röportajda İran’ın bölge ülkelerine müdahale ettiğini söyledi ve “İran’ın bölgenin istikrarını bozan faaliyetleri hakkında yanılmıyoruz” diye ekledi. Ayrıca İran’ı Yemen’de Husileri desteklemekle ve uluslararası toplumun Yemen’de istikrarı sağlamak için yaptığı çalışmalara karşı faaliyet yürütmekle suçladı

İran ABD’nin Suriye’yi Vurmasını Kınadı

İran, ABD'nin Suriye’deki Şayrat Hava Üssü’ne düzenlediği füze saldırısını şiddetle kınayarak saldırının uluslararası hukuka aykırı olduğunu belirtti. İran Dışişleri Bakanlığı yazılı açıklamada “İran, Amerikan savaş gemilerinden Suriye’deki Şayrat Hava Üssü’ne yapılan saldırıyı ve her türlü tek taraflı askeri eylemi şiddetle kınamaktadır” denildi.

İran ‘Afganistan’ Konferansına Katılacak

İran Dışişleri Bakanlığı, 14 Nisan 2017’te Moskova’da düzenlenecek olan 3. Afganistan Barış Konferansına İran’ın da katılacağını açıkladı. Konferansın konusu Afganistan’ın ulusal barış planının hayata geçirilmesi ve merkezi hükümetin desteklenmesidir. 

İran’a Karşı Yeni Yaptırımlar Ertelendi

İran’a karşı yeni yaptırım paketinin mayıs ayında İran’da gerçekleştirilecek cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ılımlı Hasan Ruhani’yi muhafazakârlara karşı zayıflatmamak için ABD Senatosunda bekletildiği belirtildi. 

Son 1 Yılda 9 Milyar Dolar Yabancı Yatırım

Nükleer Anlaşma’nın imzalanmasının ardından açıklama yapan Hasan Ruhani, anlaşmayı takip eden 1 yıl içinde İran’a 50 milyar dolar kadar uluslararası yatırım ve finansman yönelmesini beklediğini açıklamıştı. Ancak Ekonomi Bakanlığı’nın raporuna göre; ülkede 22 Aralık 2015 ila 28 Şubat 2017 tarihleri arasında 12,49 milyar dolar düzeyinde yabancı yatırım onaylandı. Ülkede en çok yatırım alan eyalet yaklaşık 3,38 milyar dolar ile Kuzey Horasan iken; en çok yatırım yapan ülke 3,96 milyar dolar ile Almanya. Ekonomi Bakanlığı Yabancı Yatırım Ofisi Genel Müdürü’nün açıklamasına göre de 1395 (20 Mart 2016/2017) takvim yılında ülkeye gelen yabancı yatırım miktarı 9 milyar dolar. Son takvim yılı verileri ele alındığında, ülkeye yapılan yatırım Ruhani Hükümetinin vaat ettiği tutarın %18’i.  Yatırımların beklenen tutara varamamasının temel nedenleri devam eden ABD yaptırımları ve İran’ın finansal sisteminin çözülmeyen sorunları olarak görülmekte.

İran Yolcu Potansiyelini Arttırıyor

İran Aseman Havayolları ile Boeing Şirketi arasında 30 adet Boeing 737 MAX yolcu uçağı alımına yönelik anlaşma Tahran’da imzalandı. Neredeyse 1 yıl süren müzakerelerin ardından gelen anlaşma, İran ve Boeing arasındaki ikinci anlaşma olma özelliğini taşımakta. Anlaşmaya göre ilk uçak teslimi 2019 yılında yapılacak ve bu yıl içerisinde toplamda en az 5 teslim gerçekleştirilecek. Uçakların katalog fiyatı üzerinden İran’a maliyeti 16,6 milyar dolar. Anlaşmanın tamamlanması için Boeing şirketinin ABD Hazine Bakanlığı Dış Varlıklar Kontrol Ofisi’nden (OFAC) satış için izin alması gerekiyor. Aseman yetkililerine göre bu süreç 2-3 ay içerisinde tamamlanabilir. Konu ile ilgili açıklama yapan iki senatör ise satılan uçakların yolcu uçağı olması ve nükleer anlaşmada belirtilen şartları ihlal etmemesi durumunda Kongre’nin anlaşmayı engellemeyeceğinin altını çizdi. Bunun yanında Rusya ile de uçak müzakerelerine devam eden İran, bu konuda da somut adımlar atmaya başladı. Daha önceleri Boeing ve Airbus anlaşmaları döneminde de gündemde olan müzakereler ile ilgili açıklama yapan Rusya Ekonomi Bakanı Alexander Novak, iki ülkenin halihazırda 12 adet yolcu uçağı için anlaşma sağladığını ve bunun yanında 100 adet Sukhoi Superjet 100 yolcu uçağının alımı ile ilgili 18 aydır görüşme yaptıklarını belirtti. İran Havayolları Birliği’nden yapılan açıklamaya göre de anlaşmanın sonuna gelindiği ve üretici firmanın OFAC ile teknik görüşmelere de başladığı belirtildi.

Hükümet İşsizliğe Yoğunlaşıyor

20 Mart tarihinde İran’da yeni yıla girilmesiyle birlikte Devrim Rehberi Hamenei bu yılı üretim ve istihdam yılı olarak belirtmiş ve hükümetten de bu yaklaşımı destekleyen açıklamalar gelmişti. Konuyla ilgili açıklama yapan Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, hükümetin bu yıl içerisinde 700 binden fazla yeni istihdam imkânı yaratmak için planlamalar yaptığını ve hükümetin temel hedefinin gençlere istihdam yaratmak olduğunu vurguladı. Semnan Eyaleti’nde 370 milyon doların üstünde bir bütçeye sahip olan 18 adet kalkınma projesinin açılışını gerçekleştiren Ruhani, hükümetin hedefinin Rehber’in de vurguladığı gibi istihdamı arttırmak ve yerli üretimi destelemek olduğunu belirtti. İran Ticaret, Sanayiciler, Madenler ve Tarım Odası (ICCIMA) Başkanı Muhsin Celalpur bir gazeteye verdiği demeçte, hükümetin başarılı politikalar uyguladığını, yaptığı reformlara devam ederek istihdamın arttırılması hedefine ulaşabileceğini ve en önemli noktanın detaylı bir plan olduğunu beyan etti.

Kaçakçılıktan Elde Edilen Gelir 13 Milyar Dolar

Mal ve Döviz Kaçakçılığıyla Mücadele Kurumu Sözcüsü Kasım Hurşidi 3 Nisan Pazartesi günü yaptığı açıklamada 2016 (1395) yılında kaçakçılık hacminin 13 milyar dolar olduğuna dikkat çekti. Hurşidi açıklamalarının devamında güvenlik güçleri tarafından tespit edilen kaçakçılık çetesi sayısının 1200 olduğunu ve bu oranın 2015 yılına göre %93 artış gösterdiğini belirtti.

“Ruhani’ye Yedek Aday Gösterilmeli”

Ümid Fraksiyonu Başkan Yardımcısı Muhammet Rıza Tabeş 2 Nisan Pazar günü verdiği bir röportajda yaklaşan seçimlere ilişkin birtakım açıklamalarda bulundu. Tabeş reformistlerin, seçimlere girecek olan adayları değerlendiren Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin Hasan Ruhani’yi veto etmesi durumunda ve seçim münazaralarında rakip adaylara karşı Ruhani’ye yardımcı olabilecek ‘yedek aday’ göstermeleri gerektiğini söyledi.

Başsavcı: Sansür Uygulanacak

İran Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazari 3 Nisan Pazartesi günü hakimler ve başsavcılık personelleriyle yaptığı görüşmede sosyal medyadaki seçim faaliyetlerinin anbean gözlemlendiğini söyledi. Muntazari, yasaları ihlal edenlerin sansürleneceğini belirtti ve ülkedeki savcılara sosyal medyayı takibe almalarını ve ihlalde bulunanlara anında uygun ve yasal olarak davranmaları talimatını verdi. Seçim arenasına girecek olanların sosyal medyayı diğerlerine hakaret etmek için kullanmamaları hususunda uyaran Muntazari, böyle bir durumda bazı sitelerin kapanması veya sansürlenmesinden hiç kimsenin şikayetçi olmaması gerektiğinin altını çizdi. 

“Ruhani Sonraki Dönem İçin Yeniden Salahiyetini Onaylatmalı”

Anayasayı Koruyucular Konseyi Sözcüsü Abbas Ali Kedhudayi 2 Nisan Pazar günü verdiği bir röportajda Hasan Ruhani’nin adaylığına ilişkin açıklamalarda bulundu. Kedhudayi, Ruhani’nin adaylığının veto edilmesi ihtimali hakkında cumhurbaşkanının yetkisinin dört yılla sınırlı olduğunu ve bu nedenle Ruhani’nin sonraki dönem için yeniden salahiyetini onaylatması gerektiğini söyledi.

Ahmedinejad’dan Hatemi’ye Görüşme Talebi

Ahmedinejad dönemi Refah, Çalışma ve Sosyal İşler Bakanı ve Ahmedinejad hükümetinden istifa eden ilk bakan olan Perviz Kazımi verdiği röportajda Ahmedinejad’ın eski Cumhurbaşkanı Muhammet Hatemi ile görüşmeye çalıştığını ve bu konuda ona birkaç mesaj gönderdiğini bazı kaynaklardan öğrendiğini söyledi.  Hatemi’nin bu görüşme isteğine sıcak bakmadığını belirten Kazımi, Ahmedinejad’ın oylarının düştüğünü anladığı için çeşitli yollarla reformculara yaklaşmaya çalıştığını ileri sürdü. Ahmedinejad’ın Hatemi’nin halkın çeşitli bölümlerinde yüksek nüfuza sahip ve seçimlerde etkili biri olduğunu iyi bildiğine dikkat çeken Kazımi, Mahmud Ahmedinejad’ın yardımcılarından İsfendiyar Rahim Meşai’nin Hatemi’ye yazdığı mektubun aslında Ahmedinejad’ın mektubu olarak algılanması gerektiğine işaret etti.

Yemen’de İran İHA’ları

Britanya merkezli Conflict Armament Research (CAR) adlı gözlem kuruluşunun yeni raporuna göre, İran’ın Yemen’de Husi isyancıları İHA’larla donattığına dair ciddi kanıtların ortaya çıkmıştır. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) güvenlik güçleri tarafından ele geçirilen İHA’ların incelendiği ve incelemeler sonucunda İHA’ların İran Uçak Yapım Sanayi Şirketi tarafından üretilen Ebabil 2 türünün ‘Kasıf -1’ İHA’larından olduğu tespit edilmiştir.

Uzmanlar Meclisinden Hamenei’ye Reisi Israrı

Devrim Rehberini atama, denetleme ve azletme yetkisi bulunan Uzmanlar Meclisi’nin elli üyesi Devrim Rehberi Ali Hamenei’ye Meşhed’de bulunan İmam Rıza Türbesi’nin vakfı Astân-ı Kuds-i Rezevî’nin başkanı ve eski Başsavcı İbrahim Reisi’yi seçimlerde destekleyeceklerini bildiren bir mektup yazdılar. Bu elli kişi Hamenei’ye yazdıkları mektupta cumhurbaşkanlığı seçimlerinde İbrahim Reisi’yi en iyi aday olarak gördüklerini bildirdiler ve Devrim Rehberinden Reisi’nin seçimlere katılabilmesine onay vermesini istediler. Söz konusu elli üyenin kimler olduğu henüz bilinmemektedir.

Ceyş’ül Adl Üyesi Yakalandı

Sistan ve Belucistan vilayeti Haş şehri Valisi Muhammet Ekber Çakırzehi 6 Nisan Perşembe günü yaptığı açıklamada Beluçistan'da devlete karşı mücadele veren ‘Ceyş’ül Adl’ adındaki örgütün bir üyesinin yakalandığını bildirdi.

Muhsin Rezai Cumhurbaşkanlığı Adaylığından Çekildi

Daha önce cumhurbaşkanlığı seçimlerinde adaylığını açıklayan Devrim Muhafızları Ordusu Eski Komutanı ve Düzenin Yararını Teşhis Konseyi sekreteri Muhsin Rezai’nin adaylıktan çekildiği bildirildi. Muhsin Rızai’nin yakınlarından Muhsin Ruhu’l Emini, Rızai’nin cumhurbaşkanlığı adaylığından vazgeçtiğini söyledi.

Hükümet Telegram Yöneticilerinin Tutuklanmasına Karşı

İstihbarat Bakanı Mahmud Alevi 5 Nisan Çarşamba günü Bakanlar Kurulu toplantısından sonra gazetecilerin sorularını yanıtladı. Alevi, hükümetin son günlerde Telegram sayfalarının yöneticilerinden 12 kişinin tutuklanmasına karşı olduğunu ve bu meselenin düzgün bir şekilde halledilmesi ve tutuklanan yöneticilerin serbest bırakılması gerektiğini söyledi. 

Muhafazakarların Seçime Katılacak Adayları Kesinleşti

6 Nisan Perşembe günü toplanan İslam Devrimi Güçleri Halk Cephesi Genel Kurulu mayıs ayında yapılacak olan cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılacak adayları netleştirdi. 10 adayın arasından seçimlere katılması kesinleşen 5 isim şöyledir; Tahran Belediye Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, Ahmedinejad hükümetinde Enerji Bakanlığı yapmış olan Perviz Fettah, Vatan-ı İmruz gazetesinin sahibi ve eski milletvekili olan Mehrdad Bezirpaş, uzun yıllar Besic Teşkilatında önemli görevler üstlenmiş olan Tahran Eski Milletvekili Ali Rıza Zakani ve Meşhed’de bulunan İmam Rıza Türbesi’nin vakfı Astân-ı Kuds-i Rezevî’nin Başkanı ve Eski Başsavcı İbrahim Reisi. Milli Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreterliği yapan ve yaklaşık yedi yıl süreyle nükleer dosyada baş müzakerecilik görevini yürüten Sait Celili ise seçime katılacaklar listesinden çıkarılmıştır. 2013 yılı cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olan Said Celili aldığı dört milyon oyla seçimleri birinci Hasan Ruhani ve ikinci Muhammed Ali Kalibaf’ın ardından üçüncü sırada tamamlamıştı. 

Ehl-i Sünnet İmamının Tutuklanmasına Halktan Tepki

Sistan ve Beluçistan vilayetinin Serbaz ilçesine bağlı Peşameg’de cuma imamı olan Mevlevi Fazlurrahman Kûhi’nin Din Adamları Özel Mahkemesi tarafından geçici olarak tutuklanması halkın kaymakamlık ve bölgedeki DMO merkezi gibi bazı devlet kurumları önünde toplanarak itirazlarda bulunmalarına sebep oldu. Ayrıca Mevlevi Kûhi’nin yardımcısı olan Mevlevi Muhammed Emin Askani’nin de bu itirazlarla ilgili Din Adamları Özel Mahkemesi tarafından tutuklanmakla tehdit edildiği bildirilmiştir. Mevlevi Fazlurrahman Kuhi’nin tutuklanma nedenleri: DMO ile iş birliği yapıp Suriye’ye giderek halkın bastırılmasında rol oynayanların nikahlarının batıl olacağı ve Müslüman mezarlığına da defnedilmesinin caiz olmadığı yönünde fetva vermesidir.

Rejim Değişikliğinin Yıldönümü

İran 1 Nisan 1979'da (12 Ferverdin 1358) düzenlenen referandum ile şahlık rejiminden İslam Cumhuriyeti rejimine geçiş yaptı. Düzenlenen rejim değişikliği referandumunda sandıktan %98.2 evet oyu çıkmıştı.

İran’dan Kerkük’te IKBY’ye Bayrağına Tepki

Kerkük'teki resmi binalara Irak bayrağının yanında Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) bayrağının da asılmasına İran’dan da tepki geldi. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü "Kerkük'te Irak Devleti bayrağı dışında bir bayrağın asılması Irak anayasasına aykırıdır" dedi. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasımi, Kerkük'teki resmi binalara IKBY bayrağının çekilmesinin Irak anayasasına aykırı olduğunu söyledi. Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) üyesi olan Vali Necmeddin Kerim, nevruz kutlamaları dolayısıyla Kerkük'teki tüm kamu kurum ve kuruluş binalarına Irak bayrağının yanı sıra IKBY bayrağının asılması talimatı vermişti.

1395 Yılında İran’daki Namus Cinayetleri

İran polisine göre İran’da işlenen cinayetlerin sebepleri: Eşler arasında ihanet, mali ve mülki anlaşmazlık, namus cinayeti, anlık sokak kavgaları, hırsızlık, uyuşturucu madde kullanımı, kabile ve aşiret kavgaları olmak üzere genelde yedi başlık altında toplanmaktadır. Bunlardan namus cinayetleri ile ilgili haberler basında uzun süre yerini korumaktadır. 1395 yılı içinde İran’da tespit edilen 22 namus cinayetiyle ilgili haberler 250 defa medyada yer almıştır.

İran İstihbarat Teşkilatının Kuruluş Yıl Dönümü

13 Mart 1957’de kurulan İran İstihbarat Teşkilatı SAVAK, Dr. Menuçehr İkbal’in 4 Nisan 1957’de başbakanlığa seçilmesinden bir gün sonra çalışmaya başladı. SAVAK Başkanı Şah tarafından seçilmekteydi; başbakan yardımcısı olarak çalışmaktaydı ve güvenlik ve istihbarat konularında geniş yetkisi vardı. SAVAK, görünüşte ordu ve polis teşkilatından ayrıydı ama sonraları her iki teşkilatın da kontrolü kendisinin geniş yetkileri altına alınmıştı. SAVAK’ın kurulmasında Amerika ve İsrail etkiliydi. SAVAK, faaliyette bulunduğu sürece muhalifleri şiddetle bastırıyordu ve zamanla İran’ın tüm bakanlıklarında ve kurumlarında etkili olmaya başlamıştı.

Savak, 6 Şubat 1979 günü İran Devriminden 5 gün önce dağıldı. İran Devriminden sonra 17 Ağustos 1984 tarihinde İran İslam Cumhuriyet İstihbarat Bakanlığı (Vezaret-i İttilaat-i Cumhuri-yi İslami-yi İran “Vaja”) adıyla yeniden kuruldu.

Razavi Horasan Eyaletinde Depremler

İran’ın kuzeydoğusunda yer alan Razavi Horasan Eyaleti’nde 5 Nisan 2017 günü Richter ölçeğine göre 6 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Deprem sonrası Ulusal Afet Yönetim Merkezi Müdür Yardımcısı Murtaza Ekberpur tarafından yapılan açıklamada depremin merkez üssünün Razavi Horasan Eyaleti’nde, Meşhed’e 80 km uzaklıkta olduğu, ilk belirlemelere göre can kaybının olmadığı ve yaralıların bölgedeki çeşitli hastanelere kaldırıldığı bildirildi. İl Afet Yönetimi Genel Müdürü Hoccet Şiyanfer, 06 Nisan 2017 günü sabah 08:47’ye kadar deprem merkez üssü Razavi Horasan’da yaklaşık 269 artçı sarsıntının yaşandığını, ilk depremden sonra şiddeti 3’ün üzerinde 78 artçı sarsıntının olduğunu ve geçen 37 saat içerisinde en büyüğünün 5,4 şiddetinde olan bu sarsıntıların halkın sokağa dökülmesine sebep olduğunu, İran Kızılayı’nın (Hilal-i Ahmer) deprem bölgesine 910 çadır dağıttığını ve 635 ailenin bu çadırlara yerleştirildiğini söyledi.