Haftalık Basın Özeti 18-24 Mayıs 2019

Haftalık Basın Özeti 18-24 Mayıs 2019
28 Ordibeheşt-3 Hordad 1398
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

Hükûmet Sözcüsü Belli Oldu

İran’da yaklaşık 10 aydır boş olan hükûmet sözcülüğüne Ali Rabii getirildi. Eski Eski Çalışma ve Sosyal Refah Bakanı olan Rabii 8 Ağustos 2018’de gensoruyla görevinden alınmıştı.

Trump’dan İran’a Tehdit

Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı Hüseyin Selami 19 Mayıs Pazar günü yaptığı açıklamada ABD ile bir savaş peşinde olmadıklarını ancak savaşa hazır olduklarını söyledi. Selami, “ABD’nin savaşacak iradesi yoktur. Onlarla bizim farkımız şu ki biz savaştan korkmuyoruz. Onların sınır çizgisi hayatlarını tehlikeye attıkları yerdir ve bu mahiyetteki bir düşmanı yenmek de kolaydır.” ifadelerini kullandı. ABD Başkanı Donald Trump aynı gün sosyal medya hesabında, “Eğer İran savaşmak istiyorsa bu resmen onların sonu olur. Bir daha asla ABD’yi tehdit etme” şeklinde tweet atmıştı. Trump, bir gün sonra verdiği bir röportajda ise “İran ile savaşmak isteyen biri değilim. Eğer bir savaş olacaksa bu ekonomik savaş olacaktır. İran’ın nükleer silahlara sahip olmasına izin vermeyeceğiz.” dedi.

Ruhani Özel Yetkiler Talep Etti

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, 20 Mayıs Pazartesi günü din adamlarıyla yaptığı görüşmede ekonomik bir savaşın içinde olduklarını ve İran-Irak Savaşında olduğu gibi özel yetkilere ihtiyaç duyduklarını söyledi. Ruhani, “Savaş döneminde bazı sorunlarla karşılaştık ve Yüksek Savaş Desteği Konseyi kuruldu. Bu konsey, bütün yetkileri elinde bulunduruyordu. Öyle ki yargı ve meclisin dahi bu konseyin kararlarına müdahalesi yoktu ve bugün ekonomik savaş şartları içindeyiz.” dedi.

Ruhani’nin bahsettiği konsey çok geniş yetkilere sahip olmakla birlikte konsey başkanlığına Humeyni tarafından dönemin cumhurbaşkanı (Hamenei) atanmıştı. Söz konusu konseyin bazı kararları yasaya bile aykırıydı. Tüm kişi ve kurumlar bu konseyin kararlarına uymakla görevlendirildi. Ruhani daha önce Hamenei’nin “ekonomik savaş komutanlığını” kabul etmediğini ve bu görevi kendisine verdiğini söylemişti.

Ruhani: Müzakereden Yanayız

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, 20 Mayıs Pazartesi günü yaptığı konuşmada ABD ile yaşanan son olaylara işaret ederek müzakere ve diplomasiden yana olduklarını söyledi. Ruhani, Eylül 2018’de gerçekleşen BM zirvesinde dünyanın önde gelen liderlerinin kendisine ABD Başkanı ile müzakere etmeleri için aracı olduklarını ve ABD Dışişleri Bakanlığının da 8 kez kendisiyle görüşmek istediğini belirtti. Ruhani, “Ancak bugünün şartları hiçbir şekilde müzakere için uygun değildir. Bugün direnç ve direniş şartlarındayız.” dedi.

Zenginleştirilmiş Uranyum Dört Kat Arttı

İran Atom Enerjisi Kurumu Sözcüsü Behruz Kemalvendi, nükleer anlaşmadaki taahhütlerin kısmen durdurulmasının ardından 3,67 zenginleştirilmiş uranyum kapasitesini 4 katına (300 kg) çıkardıklarını söyledi.

Hamenei’den Nükleer Anlaşma Açıklaması

Devrim Rehberi Ali Hamenei 22 Mayıs Çarşamba öğrencilerle bir araya geldiği görüşmede nükleer anlaşmanın kendisi tarafından onaylandığı iddialarına cevap verdi. Hamenei, nükleer anlaşma ile ilgili olarak yetkililere yazdığı mektupta bunun hangi şartlarda onaylanması gerektiğini belirttiğini ancak bu şartların yerine getirilmemesi durumunda bunun uygulanmamasını söylemenin kendi görevi olmadığını ifade etti. Hamenei, “Nükleer anlaşma ilk yürürlüğe girdiğinde de çok fazla inancım yoktu. Sayın Cumhurbaşkanı ve Dışişleri Bakanı’na bu konuyu defalarca kez dile getirdim ve birçok konuda uyarılarda bulundum.” dedi.

Hamenei’den Parlamenter Sistem Yorumu

Devrim Rehberi Ali Hamenei 22 Mayıs Çarşamba öğrencilerle bir araya geldiği görüşmede son zamanlarda çok sık tartışılan parlamenter sistemle ilgili açıklamalarda bulundu. Anayasanın iyi bir yapıya sahip olduğunu ve bu konuda sorun bulunmadığını belirten Hamenei, tüm ülkelerdeki gibi İran’da da yapıların zamanla yerine oturacağını ve eksikliklerin giderileceğini söyledi. Ülkenin yapısal açıdan sorunu bulunmadığına ancak uygulamada eksikliklerin olabileceğine dikkati çeken Hamenei, parlamenter sistem ve başkanlık sistemiyle ilgili olarak ise “Bu konuyu anayasayı inceleme toplantılarında ele aldık ve parlamenter sistemin başkanlık sisteminden daha fazla sorunları olduğu sonucuna ulaştık.” açıklamasında bulundu.

İran’da son zamanlarda başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçilmesi birçok yetkili tarafından gündeme gelmektedir.

İranlı ve Fransız Elçiler Bölgesel Sorunları Tartışıyor

İran’ın Irak Büyükelçisi Iraj Masjedi ve Fransız mevkidaşı Bruno Aubert 19 Mayıs Pazar Günü Bağdat’ta bir araya geldi. İkili, İran ve Fransa arasındaki ilişkileri ve bölgedeki son gelişmeler de dâhil olmak üzere çeşitli konular hakkında görüş alışverişinde bulundu. Toplantıda ayrıca Tahran-Bağdat ilişkilerini engelleyen ABD yaptırımları da ele alındı.

Güney Kore, İran ile Ticaretini Sürdürmeye İstekli

Güney Kore’nin Tahran Büyükelçisi Ryu Jeong-Hyun Tasnim’e verdiği röportajda İran ile olan ikili ilişkilerinde umutlu olduğu belirtirken öte yandan ABD yaptırımlarının iki ülke arasında yarattığı engelleri de dile getirdi. Büyükelçi, iki ülke arasındaki bağların yalnızca ekonomi ile sınırlı kalmaması gerektiğini, kültürel iş birliğinin yanı sıra turizm sektöründe yakın bağların gerekliliğe vurgu yaptı.

İran ve Türkiye’den Ekonomik İş Birliği Güçlendirme Sözü

İran-Türkiye Ticaret Odası Başkanı Reza Kami, İskenderun Ticaret ve Sanayi Odası üyeleri ile yaptığı görüşmede iki ülke arasındaki ticaret ve ekonomik ilişkilerin gelişimini vurguladı. Kami, İran’ın İran-Türkiye ticaret ilişkilerini geliştirmek için daha ileri adımlar atmaya hazır olduğunu söyledi. Görüşmede ayrıca, Hatay’ın Ortadoğu bölgesiyle olan ticaret konusu görüşüldü.

Ortadoğu’da Artan Gerilim ABD’nin Lehine Değil

Rus analist ve Jeopolitik Sorunlar Akademisi Başkanı Konstantin Sivkov 20 Mayıs Pazartesi Günü Amerika-İran arasında artan gerilim hakkında konuştu. Sivkov, “Washington ve İran arasında yeni bir çatışma muhtemel değildir çünkü bu tür karşılaşmalar iki tarafından da lehine olmayacaktır.” açıklamasında bulundu. Uzman, herhangi bir ülkeye açıkça atıfta bulunmadan, Tahran-Washington arasında gerginlik yaratmaya çalışan bazı devletler olduğu için her iki ülkenin de dikkatli olması gerektiğini belirtti.

İran Dışişleri Bakanı Pakistan’da

İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, Tahran ve Washington arasındaki artan krizin ortasında ve bir hafta sonra düzenlenecek acil Arap Birliği toplantısından önce Pakistan’a ziyarette bulundu. Zarif, mevkidaşı Şah Mahmud Kureyşi ile görüştü. Zarif’in Pakistan ziyaretinden önce Pakistan Dışişleri Bakanı Kureyşi, “Yanlış hesaplar bölgede büyük çatışmalara dönebilir, taraflar kendilerini dizginlemeli.” açıklamasında bulunmuştu.

İran Borsasında Petrol Alıcı Bulamadı

İran Ulusal Petrol Şirketi, 21 Mayıs Salı günü 10. kez düzenlenen İran Enerji Borsasında (IRENEX) ham petrol varil başına 67,28 dolar teklife alıcı bulamadı. ABD yaptırımları nedeniyle petrol satışında zorlanan Tahran yönetimi, 2 milyon varil hafif ham petrolün varil başına 64,29 dolardan gelecek hafta İran Enerji Borsasında (IRENEX) satışa çıkarmaya hazırlanıyor.

Afganistan İran’dan Petrol İthalatına Devam Edecek

Afganistan Petrol Bakanlığı Sözcüsü Mustafa Halazayi, Afganistan’ın İran’dan petrol ithalatının durmadığını ve önceki politikalarda bir değişiklik yapılmadığını belirtti. Afganistan İran’dan kerosen, mazot ve diğer petrol ürünlerini ithal etmektedir.

Enflasyonda Son Durum

İran İstatistik Merkezinin yayımladığı son istatistiklere göre İran’ın Nisan-Mayıs aylık enflasyonu bir önceki aya göre %3,6 oranında bir artışla %34,2 oldu. Bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre %52,1 artış göstermektedir.

Türkiye İran’dan Petrol İthalatını Durdurdu

Türkiye Mart ayından bu yana İran’dan petrol ithalatını durdurdu. Türkiye’nin bu süreçte petrol ihtiyacının Kazakistan, Rusya ve Irak pazarından temin ettiği öne sürülüyor. Reuters’in haberine göre Türkiye’nin ithal ettiği petrolün neredeyse tamamını kullanan TÜPRAŞ’ın Washington’dan muafiyeti uzatmasını talep ettiğini ancak Türkiye’ye muafiyet tanınmayınca yaptırımlara tam uyum sağlayacağı belirtildi.

Ermenistan Kültür Ataşesinin İran-Ermenistan Kültürel İlişkilerine Dair Açıklamaları

Ermenistan Cumhuriyeti Tahran Büyükelçiliği Kültür Ataşesi Edvard Haçaturyan, İran Kültür ve İslami İrşad Bakan Yardımcısı Mohsin Cevadi ile görüştü. Görüşmede İran’da Ermenistan kültür haftaları düzenlemeye yönelik taleplerini dile getirdiklerini belirten Haçaturyan, içerisinde bulunduğumuz 1398 (hicri-şemsi) yılının sonuna kadar bu tür programların gerçekleştirilebileceği bilgisini paylaştı. Haçaturyan, Mukaddes Müdafaa Müzesi ve Çağdaş Sanatlar Müzesi gibi kurumlarla iş birliği içerisinde olduklarını aktararak Ermenistan Kültür Haftası programlarının düzenlenmesinde bu kurumlardan yardım alabileceklerini söyledi. Ayrıca İran ve Ermenistan arasındaki kültürel iş birliğinin en iyi örneklerinden birinin Farabi Sinema Vakfı ile Ermenistan Millî Sinema Merkezinin ortaklaşa hazırladığı ve İran’da gösterime giren “Yeva” filminin olduğunu belirtti. İranlı yönetmenlerin de her yıl Erivan Uluslararası Altın Kayısı Sinema Festivali’ne katıldıklarını ve İran Kültür Ataşesinin de bu tür kültürel programlara aktif şekilde iştirak ettiğini ifade eden Haçaturyan, Ermenistan kültürüne mâl olmuş meşhur sanatçıların eserlerini İran’da daha fazla tanıtmak istediklerini söyledi. Söz konusu sanatçılardan birinin 18. yüzyılda yaşamış ünlü Ermeni musikişinas Sayat Nova olduğunu dile getiren Haçaturyan, ana dili olan Ermenicenin yanında Farsça, Türkçe ve Gürcüce bilen ve aslında bütün Kafkas coğrafyasının müşterek bir değeri Sayat Nova’nın eserlerini, yaz mevsiminin ortalarına kadar Tahran’da ve Tebriz’de yapılmasını planlanan bir konserle halkla tanıtmak isteklerinden söz etti. Tahran Uluslararası Kitap Fuarı’nda Ermenistan yayınevlerinin olmaması konusuna da değinen Haçaturyan bir sonraki yılda bu eksikliğin giderilebilmesi için Ermenistan yayınevlerine çağrıda bulunacakları sözünü verdi.

Eşref Borucerdi Ermeni Surp Amenapırkiç Kilisesi’ni Ziyaret Etti

İran Millî Kütüphane ve Arşiv Kurumu Başkanı Eşref Borucerdi, 18 Mayıs Cumartesi günü İsfahan’a gelerek Millî Kütüphanenin yeni binasının açılışına katıldı. Eşref Borucerdi İsfahan gezisi sırasında burada yaşayan Ermeni cemaati ve Güney İran Ermenileri Piskoposluğu’nu ziyaret etti. Ayrıca Vank Kilisesi olarak bilenen 1655 tarihli Surp Amenapırgiç (Mukaddes Kurtarıcı) Kilisesine ziyarette bulundu. Akabinde kilise yerleşkesindeki Nersis Şınorhali Kütüphanesi, Arşiv Restorasyon Atölyesi ve sözde Ermeni soykırımına ait vesikaların sergilendiği Haçatur Kesaratsi Etnoğrafya Müzesi’ni gezdi. Eşref Borucerdi’ye gezisi sırasında İsfahan Belediye Meclisi Üyeleri ve Güney İran Ermenileri Piskoposluk yetkilileri eşlik etti. Piskoposluk yetkilikleri Eşref Borucerdi ve maiyetindekilere kilise, müze ve kütüphane hakkında bilgi verdi.

Ruhani Tarafından Batı Azerbaycan’da 8 Sulama Projesi Açıldı

Su ve Toprak Kaynaklarının Zenginleştirilmesi Projesi kapsamında İran’ın 12 sınır eyaletinde (Sistan ve Belucistan, Güney Horasan, Horasan-ı Rezevi, Kuzey Horasan, Gülistan, Erdebil, Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Kürdistan, Kirmanşah, Eylam ve Huzistan) içme suyu temini, tarım alanları için sulama ve sanayi için elektrik üretimi imkânlarının iyileştirilmesi için çalışmalar başlatılmıştı. Enerji Bakanlığı söz konusu projenin; sınır eyaletlerinde sürdürülebilir kalkınma, gelir seviyesinin yükseltilmesi, yoksulluğun azaltılması, adil gelir dağılımının sağlanması ve millî kimliği güçlendirerek vatana bağlılık hissinin güçlendirilmesi gibi konularda önemli bir rol oynayacağını belirtti. Su ve Toprak Kaynaklarının Zenginleştirilmesi Projesi’nin icrasına 2014 yılında başlanmış, bazı tesisler hizmete açılmış ve şimdiye kadar toplam 270 trilyon riyal harcama yapılmıştı. Söz konusu projenin Batı Azerbaycan etabı, 21 Mayıs Salı günü Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin katılımıyla hizmete açıldı. Proje, Batı Azerbaycan eyaletinden geçen Aras nehri üzerine Keremabad, Silve, Gazan ve Serdeşt barajları, enerji santralleri ve sulama kanallarının yapımını içermektedir. Keremabad Barajı’nın ilk aşamada 8.400 hektarlık alan olmak üzere toplam 19.250 hektarlık alana sulama imkânı sağlaması beklenmektedir. Serdeşt Barajı ve Enerji Santrali ise yılda 421 gigavat elektrik üretiminin yanında Serdeşt ilçesindeki yerleşim yerlerine içme suyu sağlayacaktır. Silve Baraj ve Sulama Kanalı Projesi de Piranşehr ilçesi etrafındaki 12.960 hektar arazi için su sağlayacaktır. Son olarak Gazan Barajı ve Sulama Projesi’nde de Kuturçay Nehri’nin suyu vasıtasıyla yılda 51 milyon metreküp su 6.500 hektar tarım arazisinin sulanması için kullanılacaktır.

Devrim Rehberi Hamenei’den Radyo-Televizyon Kurumuna Çağrı

Hz. Hasan’ın (İkinci İmam Hasan el-Mücteba) doğum gününün kutlandığı 21 Mayıs Salı günü Fars Dili ve Edebiyatı alanında uzman öğretim üyeleri ve şairler Devrim Rehberi Hamenei’yi ziyaret etti. Hamenei konuşmasında millî kimliğin asli unsurlarından biri olan Farsçanın geleceğinden endişeli olduğunu belirterek dilin gündelik toplumsal hayatta erozyona uğradığı uyarısında bulundu. Bu durumda İran Radyo ve Televizyon Kurumunun rolü olduğunu söyleyen Hamenei, televizyonun dildeki yanlış kullanımların yaygınlaşması ve alışkanlık hâline gelmesine sebebiyet verdiğine değindi. Medyada yabancı kelimelerin bolca kullanılmasını kınayarak sorumlulara bu duruma izin verilmemesi çağrısında bulundu.

Ayetullah Mekarim Şirazi Hakkında Ortaya Atılan İddialar Yalanlandı

İran’ın önde gelen din adımı ve Şii taklit mercilerinden Ayetullah Mekarim Şirazi’nin halkla ilişkiler ofisi, bir bildiri yayınladı. Bildiride Mekarim Şirazi’nin, şeker ticareti yaparak yüksek kazançlar elde ettiğine ilişkin iddialar yalanlandı. Mekarim Şirazi’nin şeker ticaretiyle meşgul olduğu ve bu ticaretten yüz milyon dolar gelir elde ettiği iddia edilmekteydi. İddia sahiplerinden biri de ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’ydu. Yayımlanan bildiride Pompeo’nun iddiası da açıkça tekzip edildi. Söz konusu iddia ilk olarak 2008 yılında Abbas Palizdar adlı bir şahıs tarafından ortaya atılmıştı. Palizdar, hükûmet yolsuzluklarını incelemekle görevli komisyon üyelerinden biriydi. Halkla İlişkiler Ofisi ayrıca Dezful Şeker Fabrikası’nın teslim edilmesine dair üzerinde Makerim Şirazi’nin imzası bulunan belge hakkında da açıklamalarda bulundu. Yirmi yıldan uzun bir zaman önce bir grup hayırseverin fabrikanın bir hissesini ilim havzasına gelir için satın alındığını ancak fabrikada çıkan sorunların kısa süre içerisinde çözülemeyeceği anlaşılınca fabrikanın başka birine satılarak devredildiği dile getirildi. Elde edilen paranın ise cami, okul, ulemaya ait lojman ve türbeler için harcandığını, Mekarim Şirazi’nin buradan şahsına bir riyal dahi ayırmadığı açıklaması yapıldı. Bildiride ayrıca bazı medya organlarınca ünlü iş adamı Cevad Modellil’in, Mekarim Şirazi’nin damadı olduğuna yönelik yayımlanan iddialar da yalanlandı.