Haftalık Basın Özeti 5-11 Ocak 2019

Haftalık Basın Özeti 5-11 Ocak 2019
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

69. Berlin Film Festivalinde İran Sinemasına Yer Verilmedi

Bu yıl 69’uncusu düzenlenecek olan ve Avrupa’nın üç büyük sinema festivalinden biri olarak gösterilen Berlin Uluslararası Film Festivalinde İran sinemasından herhangi bir film yer almayacak. Aralarında Nadir Saiver’in de bulunduğu en az 40 İranlı film yapımcısının filmlerini Festival jürisine gönderdiği fakat olumlu bir dönüş yapılmadığı ortaya çıktı.

Danimarkalı yapımcı Lone Scherfig’in “Gurbetçilerin Aşkı” filminin gösterime girmesi ile 7 Şubat’ta başlayacak olan festival 17 Şubat’a kadar sürecek.

Türkiye İran’dan Petrol İthalatına Yeniden Başladı

Türkiye, ABD’nin İran üzerindeki yaptırımlarından dolayı Kasım ayında İran’dan ham petrol alımını bir ay süreyle durdurmuştu. Aralık ayından itibaren yeniden almaya başladığı belirtildi. ABD, Kasım ayı başında Türkiye’ye ve bazı ülkelere İran yaptırımlarından muafiyet tanımıştı. Türkiye’nin muafiyet kapsamında günde yaklaşık 60.000 varile denk gelecek şekilde yılda 3 milyon ton almasına izin verildiği söylenmişti.

Türkiye aralık ayında İran’dan günde yaklaşık 54 bin varil ham petrol ithal etmiştir.

Pompeo: İran’ın Bölgesel Faaliyetlerine Odaklanacak Uluslararası Bir Konferans Düzenlenecek

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo sekiz gün sürecek Ortadoğu turunun Mısır durağında yaptığı açıklamada gelecek ay İran’ın bölgesel faaliyetlerinin görüşüleceği uluslararası bir konferans düzenleneceğini bildirdi. Pompeo ayrıca “konferansa katılacak ülkelerin bölgeye barış, istikrar, özgürlük ve güvenlik getirmek için bir araya geleceğini ve İran’ın bölgeyi istikrarsızlaştıran rolünün önleneceğini” belirtti. Pompeo’nun bu gezide İran’ı anlaşma masasına çekeceğiz açıklamalarına karşı ise Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasımi yanıt verdi. Kasımi, ABD’nin bir yandan görüşme çağrısı yapıp öte yandan düşmanca tavır takındığını beyan ederek bu durumun ikiyüzlülük anlamına geldiğini savundu.

Zarif’ten Yaptırımların Etkisini Azaltmak için Hindistan Ziyareti

İran Dışişleri Bakanı Zarif ve beraberindeki heyet Hindistan’da bir dizi görüşme yaptı. Ziyaretin önemli bir gündem maddesi ABD yaptırımlarına rağmen Hindistan’ın İran ile ticaretini devam ettirmesi. Başta ham petrol satışı olmak üzere ikili ticaretten doğan parasal işlemlerin transferine yönelik birçok konu masaya yatırıldı. Bu bağlamda yaptırımları bypass etmek için ticaretten doğan parasal işlemin Hindistan para birimi rupi üzerinden yapılacağı bildiriliyor.

Ruhani’den Hamenei’ye Gönderme

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani 9 Ocak Çarşamba günü Bakanlar Kurulunda yaptığı konuşmada tek adam rejiminden kurtulmak ve bir kişinin şah olarak halkın başına geçmemesi için devrim yaptıklarını söyledi. Ruhani, “Devrimle birlikte babadan oğula geçen saltanatı kaldırdık. Artık millet hâkim oldu ve halkın oyları hükûmeti meydana getirdi. Ülkemizdeki her şey halkın oylarına dayanıyor ve bu milli hakimiyet devrimin en büyük kazanımıdır.” ifadelerini kullandı.

Eski Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani’nin ölümünün ikinci yılı münasebetiyle düzenlenen törende yaptığı konuşmasında ise Ruhani, Rafsancani’nin nükleer anlaşmaya desteğine değindi. Ruhani, nükleer anlaşma sonuç vermeye başladığında Rafsancani’nin kendisine, “Şimdi rahat ölebilirim. Siz savaşın gölgesini ülkenin başından defettiniz.” dediğini söyledi. Ayrıca Ruhani, Rafsancani için “Siyasi gruplarla bağlantılı olmadan hareket edeni zafer günü herkes alkışlar, zor günlerde ise herkes onunla arasına mesafe koyar. [Muhammed] Beheşti’den sonra Haşimi Rafsancani kadar hiç kimseye bu kadar haksızlık edilmedi.” açıklamasında da bulundu. Humeyni’nin vefatından sonra Hamenei’nin Devrim Rehberi seçilmesine ilişkin de konuşan Ruhani, “Humeyni’nin vefatından sonra Rafsancani, Uzmanlar Meclisini topladı ve Rehberlik konusunu açtı. Eğer Rafsancani o toplantıda olmasaydı Rehberlik seçimi sonuca ulaşamayacaktı.” dedi.

1989’da Hamenei’nin seçilmesinde Rafsancani’nin etkisi büyüktür.

Hamenei ve Reisi’den Dini Çevrelere Eleştiri

Devrim Rehberi Ali Hamenei, Kum halkının 9 Ocak 1978 yılında ‘Şah rejimine karşı ayaklanmasının yıldönümü’ münasebetiyle Kum’da halkla bir araya geldi. Hamenei, “Elbette, Kum’un devrimci atmosferini değiştirmek ve dini ve devrimci motivasyonunun etkisini kırmak için bazı nedenler vardır. Düşman ve faktörleri ihmal edilmemelidir. Devrimin manevi destekçisi ve ana kaynağı olan Kum dünyayı değiştirmiştir. Bu nedenle Kum’un büyükleri ve gençleri, hain ellerin Kum’u devrim merkezinden çıkarmalarına ve bu geçiş hareketinin etkisini kırmalarına izin vermemelidirler.” dedi.

Meşhed kentinde bulunan ve ülkenin en büyük vakfı olan İmam Rıza Türbesi Vakfı Başkanı İbrahim Reisi ise dini çevrelerin devlet işlerinden uzak durmasına neden olan sekülerizmin bugün söz konusu çevreleri tehdit ettiğini söyledi.

DYTK Laricani Başkanlığında İlk Kez Toplandı

Devrim Rehberi Ali Hamenei, geçtiğimiz günlerde vefat eden Mahmud Haşimi Şahrudi’den boşalan Düzenin Yararını Teşhis Konseyi (DYTK) Başkanlığına 30 Aralık Pazar günü Yargı Başkanı Sadık Laricani’yi atamıştı. Laricani başkanlığında 5 Ocak Cumartesi günü ilk kez toplanan konseye Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad katılmadı. DYTK’da, ülkede uzun süredir tartışılan Mali Eylem Çalışma Grubu (FATF) ile ilgili olan Kara Para Aklamayla Mücadele Kanununun Düzenleme Tasarısı ile Terör Finansmanıyla Mücadele Kanunu olarak onaylandı. İran’ın Sınır Aşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine (Palermo Konvansiyonu) katılmasını öngören tasarı ise konseyde incelenmektedir.

İsfahan’da Öğretmen Protestoları

İsfahan’da 9 Ocak Çarşamba günü İnkılap Meydanında İl Milli Eğitim Müdürlüğü önünde toplanan öğretmenler ve eğitimciler maaşlarının düşürülmesi protesto etti. Öğretmenler, maaşlarının düşürülmesini protesto etmenin yanında cezaevinde tutuklu bulunan öğretmenlerin serbest bırakılması gibi taleplerde de bulundular. Bunun yanı sıra 6 Ocak Pazar günü ise Meclis önünde toplanan engelli vatandaşlar, engelli maaşlarının ve hemşirelik haklarının olmamasını protesto ettiler. Engellilerle ilgili kanunun uygulanmamasını da protesto eden engelli vatandaşlar, gelecek yıl bütçesinde engellilere ne kadar bütçe ayrıldığını sordular.

3 Yılda 30 Ton Patlayıcı Madde Bulundu

Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü Karargâhı Güneydoğu Komutanı Muhammed Marani, verdiği röportajda son iki üç yıl içerisinde güneydoğu sınırlarından ülkeye yaklaşık 30 ton patlayıcı madde girdiğini ve bunların sınır güçleri tarafından ele geçirildiğini söyledi.

İran ABD Vatandaşını Tutukladı

İran’ın Meşhed kentinde Michael White adlı ABD vatandaşını tutuklandı. İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Behram Kasımi’nin verdiği bilgilere göre Tahran’daki İsviçre konsolosluğunda bulunan ABD lobi temsilciliğine tutuklama hakkında bilgi verildi. Kasımi tutuklamanın nedeni ile ilgili ise bir açıklama yapmadı.

Son yıllarda İran’da en az üç ABD vatandaşı tutuklandı. Bir ABD vatandaşı ise 10 yıldan uzun süredir İran’da kayıp bulunuyor.

Pompeo Yeni Bir Başlangıcın Haberini Verdi

Pompeo Mısır ziyaretinde yaptığı konuşmasında, Başkan Trump’ın göreve gelmesinden 24 ay sonra da bölgedeki geleneksel rolünü sürdürdüğünü ve bölge ülkeleriyle ilişkilerini yenilediğini ve uzun süre İran’ın şeytani faaliyetlerine göz yumulduğunu belirtti. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, “İran’ın devrimci rejimi bugünkü seyrinde giderse Arap devletleri hiçbir zaman güvenliklerini ve refahlarını tehlikeye sokan bu durumdan hoşlanmayacaklardır. ABD İran’ın son postalları Suriye’den çıkarılana kadar müttefikleriyle birlikte çalışacak.” dedi.

Hamenei Trump’ın Kabinesine Hakaret Etti

Devrim Rehberi Hamenei, “İran halkı ABD yaptırımlarından dolayı emsalsiz bir baskı altındadır.” açıklamasında bulundu. İnternet sitesinden yayımlanan beyanında: “Amerikalılar bu yaptırımların hiçbir zaman tarihte vuku bulmadığını sevinerek söylüyorlar, evet bu yaptırımlar emsalsiz, tıpkı Amerikalıların acı çekeceği yenilgi gibi.” dedi. Hamenei İran’ın ABD’nin yaptırımlarından etkilenmemesi gerektiğini de sözlerine ekledi ve Donald Trump’ın kabine üyelerini “birinci sınıf salaklar” olarak niteledi.

Irak Meşhed Konsolosunu Bakanlığa Çağırdı

Irak Dışişleri Bakanlığı İran’ın Meşhed şehrinde konsolosluk görevini yürüten Yasin Şerif’i Bağdat’a çağırdı. Konsolos Şerif’in Meşhed’de bir saç ekim merkezinin reklam videosunda yer alarak bu güzellik merkezine Iraklı turistleri çekme amacı taşıyan beyanlar vermesi ve reklam videosunun konsolosluk ofisinde çekilmesi Irak’ta büyük tepkilere neden oldu. Irak’ı ve Iraklıları küçük düşürdüğü gerekçesiyle tepkiler alan konsolos bunun üzerine açıklaması istenerek Muhammed Ali El-Hekim tarafından Bağdat’ta bulunan bakanlığa çağrıldı.

Temel İthalat için Tahsis Edilen 22 Milyar Avro

İran Merkez Bankası, İran cari mali yılının ilk dokuz (Mart-Aralık 2018) ayında temel malların ithalatı için 22 milyar avroya yakın paranın tahsis edildiğini belirtti. Bu paranın 7 milyar avrosu ithalatçılara NİMA (Sabit Döviz İşlemleri için Entegre Sistem) üzerinden yatırılmıştır.

İran’ın Balkan Ülkeleri ile Petrol Dışı Ticaretinde Büyüme

İran’ın Balkan ülkelerine ihracatı mali yılın ilk dokuz ayında (21 Mart-21 Aralık 2018) yaklaşık %35 artış kaydederek 97 milyon dolara ulaşmıştır. İthalatın ise %4 artışla 44.26 milyon dolar olduğu belirtilmektedir. İran, cari mali yılın ilk dokuz ayında (21 Mart-21 Aralık 2018), Balkan ülkeleriyle 141.2 milyon dolar değerindeki petrol dışı emtiada işlem görmüş ve geçen yılın aynı dönemine göre %23.02 artış kaydetmiştir.

Afgan Mültecilerin Birçoğu İran’ı Terk Ediyor

Uluslararası Göç Örgütü (IOM) verilerine göre 2018’de İran’dan Afganistan’a dönüş yapan Afgan mülteci sayısı bir önceki yıla göre %66’yı bulan bir artışla yaklaşık 800 bin olmuştur. Bu rakam Pakistan’dan ülkesine dönen Afgan mültecilerin sayısından fazladır. 2018’de 33 bin Afgan mülteci Pakistan’dan ülkelerine kesin dönüş yapmıştır. Fransız haber kanalına konuşan Uluslararası Göç Örgütü Afganistan Sorumlusu Laurence Hart, 2018’de toplamda 773 bin 125 Afgan mültecinin İran’ı terk ettiğini söyledi. Hart, İran’ı terk eden Afgan mültecilerin yarısının gönüllü diğer yarısının ise zorunlu göç ettiğini belirtti. İran’ı terk eden Afgan mülteci sayısının 2019’da artacağının tahmin edildiğine dikkat çeken Hart, bu insanların geri dönüş nedeninin İran’daki ekonomik kriz olduğunu dile getirdi.

Afgan mülteciler iş bulma ümidiyle kaçak yollarla İran’a girmek için insan kaçakçılarına 300 ila 500 dolar arasında para vermektedir. İran’a giriş yapanların birçoğu akraba veya yakınlarının vasıtası ile resmî kaydı olmadan çalışmaktadır. Bu sebeple İran’daki Afgan mülteci sayısı hakkında kesin bilgi mevcut değildir. Birleşmiş Milletler Mülteci Örgütünün Eylül 2018’deki açıklamalarına ve İran hükümetinin tahminlerine göre İran’da yaklaşık 1,5-2 milyon Afgan mültecinin yasadışı yaşadığı görülmektedir. Ayrıca İran’da resmî kayıtlı 1 milyon Afgan vatandaşı vardır.

İran’da Gıda İsrafı Artıyor

İran Kriz Merkezi Başkanı İsmail Neccar, İran’da her yıl yaklaşık 120 milyon ton başta tarım ürünleri olmak üzere her çeşit gıda ürünü üretildiğini ancak üretilen bu miktarın 36 milyon tonunun farklı şekillerde israf edildiği açıklamasında bulundu.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü istatistiklerine göre de İran’da kişi başı günlük 134 kilokalori yemek ve İran’daki tarımsal üretimin %35’i zayi edilmektedir. Yani İran’da her yıl yaklaşık 100 milyon ton tarımsal üretim yapılırken 35 milyon tonu çöpe gitmektedir. Bu rakam yaklaşık 15 milyon kişinin yiyeceği demektir. Bu bağlamda İran’da üretilen ekmeğin %30’u, meyve ve sebzenin %25-30’u, pirincin %10’u ve hurmanın da %25’inin israf edildiği görülmektedir.