Özet

İran’ın Irak Kürtleriyle ilişkileri, Uluslararası İlişkiler disiplininin güç dengesi ile ilgili tanımlamaları ve kuramsal açıklamalarıyla uygunluk göstermektedir. Kuramsal olarak, güç dengesini korumak isteyen ve bunu bir dış politika stratejisi olarak benimseyen devletlerin, diğer aktörlerin gücünü farklı dengeleme yöntemleriyle sınırlandırdığı iddia edilebilir. Çalışma boyunca, güç dengesi kuramı ve dengeleme davranışının önermelerinden yararlanarak İran’ın Irak Kürtleriyle ilişkilerinin açıklanabileceği savunulmaktadır. İran’la Iraklı Kürtler arasındaki ilişkilerde en belirleyici faktörün Irak merkezî hükûmetini temsil eden aktörlerin siyasi ve mezhepsel kimliği olduğu çalışmada ileri sürülen savlardan birisidir. Bu nedenle taraflar arasındaki ilişkiler iki ayrı dönemde ele alınmıştır.

Irak’ta Baas rejimin iktidarda olduğu yıllarda, İran’ın Kürtler üzerinden merkezî hükûmeti dengelemeye çalıştığı, Bağdat’ta Şii ağırlıklı bir hükûmetin kurulmasından sonra ise Kürtlerin merkezî hükûmetin aleyhine güçlenmesinin önüne geçecek şekilde dengeleme hamleleri yaptığı tespit edilmiştir. Irak’ta iki ayrı yönetim anlayışının olduğu bu dönemlerde İran’ın, Irak Kürtleriyle ilişkiler üzerinden daha farklı aktörleri de dengeleme arayışı içinde olduğu varsayılmaktadır. Bunların başında Irak Kürt bölgesinde etkinliğini artırmak isteyen Amerika Birleşik Devletleri, İsrail ve Türkiye gibi ülkeler gelmektedir. Ayrıca Tahran’ın İranlı Kürtlere, birbirlerine karşı Iraklı Kürt gruplara ve bazı terör örgütlerine karşı başvurduğu farklı dengeleme stratejileri ortaya koyulmaktadır.

Özgeçmiş

Lisans eğitimini 2011 yılında Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde tamamlayan Muhammet Fatih Özkan, yüksek lisans derecesini “İran’ın Ortadoğu’da Etkinlik Arayışları: Devrim İhracı Politikasından ‘Şii Hilali’ Söylemine” başlığıyla 2013 yılında araştırma görevlisi olarak çalıştığı Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden almıştır. Doktora tezini de aynı üniversitede “İran’ın Dengeleme Motivasyonları ve Stratejileri Çerçevesinde Irak Kürtleriyle İlişkileri” başlığıyla 2019 yılında tamamlamıştır