İran’ın İlk Resmî Yurt Dışı S/İHA Açılımı

İran’ın İlk Resmî Yurt Dışı S/İHA Açılımı
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz
Araştırmacı Hurşit Dingil

17 Mayıs 2022 Salı günü, İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri, Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’ye gerçekleştirdiği resmî ziyaret kapsamında Tacikistan Savunma Bakanı Şerali Mirzo ile bir araya geldi. Ziyaret esnasında savunma ve güvenlik alanlarında muhtelif anlaşmalar yapılırken İran Tacikistan ortaklığında Ebabil-2 kamikaze drone üretim tesisi, Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de İran Genelkurmay Başkanı ve Tacikistan Savunma Bakanı’nın katıldığı törenle açıldı. Silahlı insansız hava aracı ve insansız hava aracı (S/İHA) üretim tesisinin Duşanbe’de açılması, İran’ın askerî kapasitesinin ilk kez yurt dışına resmî olarak transfer edilmesi açısından önemli bir adımdır. Her ne kadar İran bilhassa Irak, Suriye, Lübnan ve Yemen’e söz konusu askerî kapasitesini bir şekilde ulaştırsa da Duşanbe’de açılan İran S/İHA  üretim tesisiyle birlikte İran, kapasitesini yurt dışına resmî anlamda da taşımaya çalışmaktadır. Bu atılım, bilhassa İran’ın devrim sonrası artan asimetrik kabiliyet temelli kapasitesini uluslararası savunma sanayi pazarına arz etme hedefi üzerine şekillenmektedir. Ancak açılış zamanlaması ve bölgesel bağlamın şartları da bu tür bir açılımı İran nezdinde gerekli kılmaktadır. Afganistan’da ortaya çıkan ani jeopolitik gelişmeler, başta Orta Asya ülkeleri olmak üzere bölge ülkelerini yeni güvenlik endişelerine sevk etmiştir. Bu endişeler özellikle Afganistan kaynaklı terör tehditleri ve bölgenin istikrarsızlaşması bağlamında görülmektedir. Artan endişeler, Orta Asya ülkelerinin güvenlik ihtiyaçlarını karşılamak üzere askerî yardım arayışlarına, askerî iş birliklerine ve ittifaklarına yönelmesine yol açmıştır. Nitekim 11 Mayıs 2022’de Türkiye de Kazakistan’da TAI ANKA S/İHA ortak üretim tesisi açmak üzere mutabakata varmış benzer şekilde Kazakistan’ın güvenlik ihtiyaçlarına cevap verecek bir adım atmıştır. Bölgesel bağlamda bir diğer belirleyici endişe de Rusya-Ukrayna Savaşı’yla birlikte görülmektedir. Hem Afganistan kaynaklı istikrarsızlık emareleri hem de güncel olarak Rusya-Ukrayna Savaşı, bölge ülkelerinin güvenlik endişelerinin kat sayısını artırmıştır. Ortaya çıkan söz konusu jeopolitik kırılganlıklar dâhilinde bölge ülkeleri özellikle Afganistan’a yakın Orta Asya ülkelerinin silahlanma eğilimleri yukarı yönlü bir seyir izlemiştir. Nitekim İran da bu eğilimi dikkate almaktadır. Öyle ki Ebabil drone’ları kamikaze drone türünde olup daha çok asimetrik harpte kullanılmaktadır. Tacikistan’ın da Orta Asya’daki güvenlik sorunlarına paydaş olduğu düşünüldüğünde sınırların güvenliğinin sağlanması ve terörizmle mücadelede asimetrik harbe yönelik geliştirilen askerî kapasite ayırt edici bir yerde bulunmaktadır. Devrim sonrası asimetrik harp kapasitesi geliştirmeye odaklanan İran, bu kapasitesini direniş ekseni politikası gibi bölgesel projeksiyonlarında kullanmakla birlikte aynı zamanda ekonomik bir kazanca da dönüştürmek istemektedir. Buna ek olarak açılan üretim tesisi daha çok montaj ve platformun birleşiminin yapıldığı bir tesis niteliğindedir. Tesiste ilk olarak Ebabil-2 gibi bir tercihin yapılması da Ebabil sınıfı kamikaze drone’ların diğer İHA’lara göre daha az karmaşık bir yapıda olmasındandır. Her ne kadar ilk aşamada Ebabil-2 sınıfı S/İHA’ların üretiminin yapılacağı belirtilse de zamanla Tacikistan’ın talepleri ve mevcut güvenlik ihtiyaçları dâhilinde görece daha karmaşık İran yapımı diğer insansız hava platformlarının da üretimi görülecektir.