İran’da 2000 yılından beri başta roman ve hikâyecilik olmak üzere muhtelif edebî kollarda nitelikli eserleri desteklemek adına düzenlenen “Mihrigan-ı Edeb” müsabakası kapsamında bu yıl, İran kamuoyunda Azerbaycan Türkçesinde kaleme aldığı kitaplarla tanınan Rukiye Kebiri, teşvik ödülüne layık görüldü. Geçtiğimiz günlerde yirmincisi gerçekleştirilen Mihrigan-ı Edeb, ülkede devlet desteği almadan düzenleniyor oluşuyla dikkat çeken prestijli edebiyat ödüllerinden biridir.

Seçici kurul tarafından yayımlanan bildiriye göre 20. Dönem Ödülleri, son iki yılda neşredilen 1.024 roman incelenerek verilmiştir. Daha önce Farsça dışında herhangi bir dilde yazılan romanlar, “Tercüme Roman” kategorisinde yarışmaktayken müsabakaya yirminci yıla özel olarak “Ana Dilde Roman” branşı eklenmiştir. Böylelikle İran’da muhtelif dillerde kaleme alındıktan sonra Farsçaya tercüme edilen romanlar, tercüme kategorisinden ayrılmıştır. Bu açılım, ana dilinde edebî eser kaleme alan yazarları teşvik etmek adına önemli bir girişimdir. Kebiri’nin bu kapsamda değerlendirilen “Kuşlar Daha Korhmurlar” [Kuşlar Artık Korkmuyorlar] başlıklı romanının Farsça tercümesi jürinin oy çokluğuyla ödül kazanmıştır. Söz konusu roman, Hamza Ferahati tarafından tercüme edilerek 2019 yılında Nişane Yayınlarınca basılmıştır.

Romanın müellifi Kebiri, 1963 yılında Batı Azerbaycan’a bağlı Hoy şehrinde dünyaya gelmiştir. Günümüze değin çoğunluğu Azerbaycan Türkçesinde olmak üzere hikâye, roman, şiir ve çocuk kitabı türlerinde yirmiye yakın eser ortaya koymuştur. Eserlerinden bazıları Latin harflere aktarılarak Azerbaycan Cumhuriyeti’nde basılsa da Türkiye’de henüz herhangi bir eseri yayımlanmamıştır. Yazın hayatına dergilerde Türkçe hikâyeler yazarak başlayan Kebiri, İran’da Türkçe hikâye kitabı hazırlayan ilk kadın yazardır. Roman ve hikâyelerinde güçlü kadın karakterler yaratan Kebiri, genelde toplumsal meseleleri gerçekçi bir bakış açısıyla işlemektedir. Bu Kapı Hiç Açılmayacak, Evim, Online Yazılar, İçimdeki Kız, İndim Bulak Başına, Saçaktan Saçılmış Ejderha, Dünya Gabar Çalıp Yoldaş, Yerden Uca Toprak, Agurada Yandırın Meni gibi eserler, yazarın 10 yılı geçen profesyonel yazarlık hayatı boyunca ortaya koyduğu Türkçe roman, hikâye ve gezi yazısı kitaplarından bazılarıdır.

Aynı zamanda İran Yazarlar Birliği üyesi de olan Kebiri, daha önce de birçok ödüle layık görülmüştür. 2012 yılında “Mavayil” başlıklı hikâyesiyle Azerbaycan’da birincilik, “Agurada Yandırın Meni” başlıklı hikâyesiyle 2016 yılında Kaşgarlı Mahmut Hikâye Yarışması İran Dalında Türkiye’de üçüncülük ve 2018 yılında “Güvercin Kızlar” başlıklı hikâyesiyle Kaşgarlı Mahmut Hikâye Yarışması İran Dalında Türkiye’de üçüncülük ödülünü kazanmıştır. Bazı hikâyeleri kısa filmlere çekilmiştir. Bunların yanı sıra 36. Tahran Uluslararası Kısa Film Festivali kapsamında İran Genç Sinemacılar Derneği ile Şiir ve Nesir Kurumu tarafından ortaklaşa düzenlenen “Senaryolaştırmak Üzere Kaleme Alınan Hikâyeler” yarışmasında Pasibanha-yi Batnem (Karnımın Bekçileri) isimli hikâyesiyle de 650 eser arasından ikincilik ödülüne layık görülmüştür. Ne var ki Kasım 2019’da İran’da akaryakıt fiyatlarında yapılan artış nedeniyle ülke çapında yaşanan protesto gösterilerinde hayatını kaybeden vatandaşların olması sebebiyle ödülü almaktan vazgeçtiğini açık bir mektup kaleme alarak duyurmuştur.

İran’da son yıllarda bir yandan Türkçe neşriyatta (kitap ve dergi) gözle görülür artış yaşanmakta diğer yandan ise Türkçe, nesir dili olarak adım adım gelişim göstermektedir. İran’da Türkçe hikâye ve romancılığın gerek ulusal gerekse de uluslararası ödüller alabilecek derecede ilerleme kaydetmesi ve üslup sahibi yazarlar yetiştirmesi dikkate değerdir. Öyle ki yetkin nesir yazarların elinde İran’da Azerbaycan Türkçesi, gün geçtikçe standart bir yazı dili hâlini almanın yanı sıra kabul gören bir edebiyat dili olarak da yükselmektedir. Dahası görünen o ki Türkçe nesirde İran’da bölgesel ekoller şekillenmektedir. Nitelikli yazarların ödüle layık görülmesi ise İran’daki edebiyat mahfillerinde Azerbaycan Türkçesinin günden güne içselleştirildiğine işaret etmektedir. Son olarak yüzyıllar boyunca nazım dili olarak varlık gösteren Azerbaycan Türkçesinin nesirde ve özellikle roman ve hikâye gibi modern edebî türlerdeki tekamülü incelemeye değer bir konudur.