The Washington Post’un haberine göre Rusya, İran’a gelişmiş keşif ve gözlem uydusu sağlamaya hazırlanıyor. Her ne kadar Rus yapımı Kanopus-V uyduları, sivil maksatlı uydu sınıfında üretiliyor olsa da habere göre Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) yetkilileri, bu anlaşmayı gerçekleştirmek için 2018’den beri Rusya’ya birçok ziyaret düzenledi. Bununla beraber geçtiğimiz aylarda Rus uzmanların İran’a giderek DMO’nun ilgili birimine teknik eğitimler verdiği ve İran’ın uyduyu fırlatmak üzere Tahran’ın batısındaki Kerec yakınlarında yeni bir tesis inşa ettiği iddia edildi. Ayrıca uydu tedarikinin sağlanması durumunda, uydunun birkaç ay içinde çalışılabilir hâle geleceği söylenmektedir. Haberde bu uydunun tedarik edilmesiyle İran’ın askerî gözlem ve uydu görüntüleme kabiliyetlerini geliştireceği vurgulanıyor. Yüksek çözünürlüklü bir kamerayla donatılmış gelişmiş Kanopus-V uydusu, İran’ın özellikle Orta Doğu’daki askerî aktiviteleri gözleme ve izleme kabiliyetlerini güçlendirebilecektir. Bu kapsamda Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos) tarafından üretilen uydunun 5 yıllık kullanım süresi olduğu bilinmektedir. 430 kg ağırlığa sahip uydunun, 510 km yükseklikte 1,2 m fotoğraf çözünürlüğü ile yüksek çözünürlüklü görüntüleme imkânına sahip olduğu belirtilmektedir. Bu uydunun en önemli özelliklerinden birisi güneş eş zamanlı uydu sınıfında yer almasıdır. Güneş eş zamanlı uydular, yeryüzündeki bir lokasyonu 7/24 esaslı olmak üzere gerçek zamanlı gözlem ve izleme imkânı sunmaktadır. Bu özellik, Kanopus-V’yi İran için öncelikli kılan işlevlerden birisi olarak değerlendirilebilir. Zira İran’ın mevcut uzay çalışmalarında güneş eş zamanlı bir uydu bulunmamaktadır. Bu durum, İran’ın askerî maksatlı gözlem ve izleme kabiliyetlerini önemli ölçüde kısıtlamaktadır. Örneğin bir bölgede zaman içinde meydana gelen değişimleri izlemek, askerî keşif ve gözlem kapasitesi açısından kritik bir öneme haizdir. Yüksek çözünürlüklü, gerçek zamanlı gözlem ve izleme imkânı, bölgesel kapsamda gerçekleşen lehte ve aleyhte askerî aktivitelerin takibini de kolaylaştırabilecektir. Her ne kadar İran, uzay çalışmalarını yerli imkânlarla sürdürmeye çalışsa da hazır teknoloji tedariki, söz konusu Kanopus-V ithal edilmesinden de anlaşılacağı üzere uzay programının geliştirilmesinde çarpan faktör rolünü oynamaktadır. Hazır teknoloji transferi ve dış tedarikler, sadece İran uzay programının geliştirilmesinde değil aynı zamanda balistik füze ve drone kapasitesinde de belirleyici bir konumda bulunmaktadır. Bilindiği üzere İran, balistik füze kabiliyetlerini de dış tedarik ve hazır teknoloji transferi yoluyla güçlendirebilmiştir. Bu anlamda hazır teknoloji transferi ve dış tedarikler, İran’ın hedeflediği askerî kapasite ve kabiliyetlere ulaşmasını kolaylaştıracak kestirme yollardan birisidir. Diğer taraftan, Kanopus-V’nin tedarik edilmesi, İran’ın balistik füze ve drone kabiliyetlerinin geliştirilmesi için de önem arz etmektedir. Öyle ki İran’ın mevcut droneları uzun menzilde etkin bir operasyon gerçekleştirebilmek için istenilen bir ölçekte olmayıp, bu ihtiyacın giderilmesi noktasında uydu iletişim entegresi ve drone ile uyumlu çalışan işlevsel uydu bulunması gerekmektedir. Nitekim İran’ın son askerî tanıtımlarında sergilenen Kaman-22 ve Gazze isimli silahlı insansız hava araçları üzerinde platformun fiziksel görünümü dâhilinde uydu iletişim biriminin (SATCOM) entegre edildiği gözlemlenmektedir. Ancak İran’ın henüz dronelarla uyumlu bir uydusu bulunmamaktadır. Bu durum beraberinde dronelarla uyumlu çalışan ve işlevsel bir uydunun geliştirilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Kanopus-V’nin bu ihtiyacı karşılayıp karşılamayacağı henüz belli değilken bazı modifikasyonlarla bu ihtiyaca yönelik çözümler geliştirilebileceğini söylemek mümkündür. Buna ek olarak İran’ın balistik füzelerinin kabiliyetlerinin gelişmesinin de uydu iletişimi ve uzay çalışmalarına bağlı olduğu dikkate alınmalıdır. Bu türden bir tedarik, İran’ın balistik füze ve drone kapasitesini geliştirmek ve güçlendirmek üzere gereken zamanı da kısaltabilecektir. Diğer taraftan bu anlaşmanın gelişmesinde Ekim 2020 itibarıyla İran’a yönelik Birleşmiş Milletler silah ambargosu süresinin sona ermesi de etkenler arasında yer almaktadır. Oluşan bu fırsatın değerlendirilmesi doğrultusunda İran’ın askerî kapasitesini güçlendirmek üzere zaman ve tecrübe birikimi ihtiyacını hızlıca gideren yeni hazır teknoloji transferleri ve dış tedariklere yöneleceği düşünülmektedir.

Uydu Görüntüleme Çözünürlük Örnekleri

Şekil 1: Rusya- Kanopus-V Uydu Fotoğrafı

Şekil 2: Türkiye- Göktürk-1 Uydu Fotoğrafı

Şekil 3: İran-Nur-1 Uydu Fotoğrafı