Enerji zengini İran’ın Sistan ve Beluçistan ilinde bulunan ve ticaret bağlarını güçlendirmek için Hindistan, İran ve Afganistan tarafından geliştirilmesi hedeflenen Çabahar Limanı Projesi, son 5 yıldır taraflar arasında en çok konuşulan konuların başında geliyor. Geçtiğimiz dört yıl boyunca Donald Trump’ın İran’a yönelik maksimum baskı politikasından dolayı faaliyete geçirilemeyen Proje’de, Joe Biden’ın ABD başkanı olmasından hemen sonra harekete geçildiği görülüyor. Biden yönetimi, henüz İran’a yönelik ambargoların hafifletilmesi ile ilgili bir açıklama yapmamışken Hindistan, 31 Ocak Pazar günü bir İtalyan firmasından yaklaşık 8,5 milyon dolar karşılığında tedarik ettiği ekipman yükleme ve boşaltma için kullanılabilecek 140 tonluk iki mobil liman vincini, İran’daki Çabahar Limanı yetkililerine resmen teslim ettiğini duyurdu. Bu teslimat aynı zamanda, Çabahar’daki Şehit Beheşti Limanının birinci aşamasının geliştirilmesi için Hindistan tarafından yapılan ilk ekipman sevkiyatıydı.

Yaklaşık 25 milyon dolar değerindeki altı Mobil Liman Vinç (MHC) sevkiyatının bir parçası olan vinçler, İtalya’dan temin edildi ve Hindistan ile İran arasındaki resmî görüşmelerin ardından düzenlenen bir törenle Liman yetkililerine teslim edildi. İlk sevkiyat, 40 tona kadar olan nakliye konteynerlerini taşımak için ayarlanabilir kollu iki teleskobik yayıcıyı da içeriyor.

Hindistan Dışişleri Bakanlığının Pakistan, İran ve Afganistan ortak sorumlusu J. P. Singh, İran’a teslim edilen iki vincin açılışında; “Çabahar Limanına iki vinç tedarik etmekten mutluluk duyuyoruz. Bu, kargoların yüklenmesi ve boşaltılmasındaki bazı sorunları çözebilir.” dedi. Singh ayrıca bugüne kadar Hindistan tarafından Afganistan’a bağışlanan 75.000 ton buğdayın da diğer operasyonlarla birlikte Çabahar Limanı üzerinden teslim edildiğine dikkat çekti ve İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi ile yaptığı görüşmede onu ikinci düzey siyasi diyalog için Yeni Delhi’ye davet etti. İran Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada ise Hindistan heyetinin İranlı meslektaşları ile Çabahar Projesi’nin yanı sıra “siyasi istişareler”de de bulunduğu belirtildi.

Hindistan Limanlar, Denizcilik ve Su Yolları Bakanlığı ise yaptığı açıklamada "Sevkiyat, Hindistan'ın Orta Asya'daki pazarlara erişimini sağlayacak olan Çabahar Limanı projesine bağlılığını gösteriyor.” diyerek sevkiyatın, Hindistan ve İran arasında Limanı donatmak ve işletmek için Mayıs 2016’da imzalanan 85 milyon dolarlık sözleşmenin bir parçası olduğunu ifade etti. Ayrıca ABD yaptırımlarına rağmen Bakanlık, projeyi 2018’den beri bir Hint şirketinin yürüttüğünü ve Limandaki trafiğin de istikrarlı bir şekilde arttığını belirtmektedir.

Beklentiler ve Stratejik Hedefler

Biden yönetiminden İran’a yönelik herhangi bir olumlu açıklama gelmemişken Yeni Delhi’nin harekete geçerek İran ile Proje’nin birinci fazının gerçekleştirilmesi anlamına da gelen ekipman teslimatını yapması, Yeni Delhi’nin söz konusu Proje’yi geliştirmedeki istekliliğini göstermektedir.

Hindistan’ın, Liman Projesi’ne geçen döneme kıyasla daha fazla yatırım yapma planları, yeni Biden yönetiminin İran Nükleer Anlaşması’na yeniden dönme ve önümüzdeki aylarda ABD yaptırımlarında bir miktar gevşeme beklediğinin bir göstergesi olarak görülüyor. Geçtiğimiz günlerde Hindistan Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, Proje’nin sadece Yeni Delhi ve Tahran arasında gerçekleştirilmesi değil ayrıca Kabil ve Taşkent yönetimlerinin de katılımıyla genişletilmesi hedeflendiği belirtilmişti. Bu minvalde Proje’nin akıbetinin görüşülmesi adına, önümüzdeki günlerde Afganistan, İran, Özbekistan ve “gözlemci olarak başka Orta Asya ülkelerinden” yetkililerin de bulunacağı Çabahar Limanı Projesi ve transit ticaret fırsatlarının tartışılacağı bir toplantı yapılması beklenmektedir.

Stratejik Cabahar Limanının geliştirilmesinde kilit bir paydaş olan ve Hint Okyanusu’na doğrudan erişimi bulunan Hindistan; Afganistan, Türkmenistan ve Özbekistan gibi karayla çevrili Orta Asya ülkelerinin Proje’ye dâhil edilmesi adına Limanın transit geçiş üssü olarak kullanılmasını sürekli vurgulamaktadır. Tarafların denize açılma kapısı anlamına gelen Çabahar’ın bu minvalde talepleri karşılayabilecek kapasiteye getirilmesi gerekmektedir. Zira Singh, tedarik edilen vinçlerin teslimatı sırasında Çabahar’ı, Hindistan’ı denize kıyısı olmayan ülkelere bağlayan hayati bir merkez olarak nitelemişti.

Aralık ayında İran, Özbekistan ve Hindistan, Çabahar Limanının ortak kullanımı için sanal formatta ilk üçlü çalışma grubu toplantısını yapmıştı. Toplantı, Hindistan’ın Özbekistan’ın Uluslararası Kuzey Güney Ulaştırma Koridoru (INSTC) Projesi’ne katılımı için yaptığı sunumun arka planında gerçekleşmişti. Hindistan’ın projelerine göre Çabahar Limanının geliştirilip yeterli kapasiteye getirilmesi hâlinde Liman, söz konusu INSTC’nin önemli bir ayağı olacaktır. Dolayısıyla Hindistan, İran, Afganistan, Ermenistan, Azerbaycan, Rusya, Orta Asya ve Avrupa arasında yük taşımaya yönelik 7.200 km uzunluğunda çok yönlü bir taşımacılık projesi olan INSTC’nin, bir anlamda son yılların en gözde projelerinden biri olan Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’ne rakip olacağı iddiaları dikkate alındığında Çabahar Limanının tam teşekküllü faaliyete geçirilmesine yönelik çalışmaların devam edeceğini söylemek mümkündür.