İran’ın önde gelen din ve devlet adamlarından Ayetullah Muhammed Yezdi, 89 yaşında hayatını kaybetti. Yezdi’nin naaşı, Kum’da bulunan İmam Rıza’nın kız kardeşi Fatıma’nın Türbesi’ne defnedildi. Kum İlim Havzası Hocaları Topluluğu başkanlığı ve Anayasayı Koruyucular Konseyi (AKK) üyeliği görevlerinde bulunmuş olan Yezdi, Uzmanlar Meclisi üyesi olmakla birlikte Kum İlim Havzasında ileri düzeyde dersler vermekteydi.

Yezdli bir ailenin çocuğu olarak 1931 yılında Isfahan’da dünyaya gelmiş ve ilk dinî eğitimine Isfahan İlim Havzasında başlamıştır. Isfahan İlim Havzasında, Hasan Necefabadi ve Muhammed Ali Ebtehi gibi hocalardan ders almıştır. Ardından dinî eğitimini tamamlamak için Kum’a yerleşmiştir. Kum İlim Havzasında, Muhammed Hüseyin Burucerdi ve Ruhullah Humeyni’nin derslerine katılarak Humeyni’den içtihat izni almıştır.

Yezdi, Devrim’den önce ve öğrencilik dönemlerinde Humeyni’nin yanında siyasi faaliyetlere ilgi duymuştur. Kum’daki İmam Hasan Askerî Camisi’nde vaaz ve hutbe verdiği sırada Kerbela Hadisesi’ne siyasi yorumlar getirerek Humeyni’nin protesto faaliyetlerini desteklemiştir. Bu girişimlerin sonucunda ise Pehlevi hükûmetinin güvenlik güçleri tarafından hakkında defalarca soruşturma açılmış, soruşturmaların ardından da vaaz ve hutbe vermesi yasaklanarak İran’ın kuzey ve güneyindeki uzak şehirlere sürgün edilmiştir. Yezdi, sürgün edildiği şehirlerde de Humeyni’nin siyasi faaliyetlerinin propagandasını sürdürmüştür.

Yezdi, Devrim’den önce ulema tarafından Kum İlim Havzasının daha etkin idare edilebilmesi için kurulan topluluğun üyelerinden biri olmuştur. Kum İlim Havzası Hocaları Topluluğu adını taşıyan bu oluşum, Devrim’den sonra ilim havzalarının faaliyetlerini denetleyen en önemli kurum hâline gelmiştir.

Yezdi, İran’da dinî-siyasi birçok makamın koltuğuna oturmuştur. Bunların arasında Humeyni’nin Kum’daki ofisinin başkanlığı, Kum İslam Devrimi Mahkemesi başkanlığı, Takdir Yetkisindeki Cezaların Tayin Heyeti üyeliği, AKK üyeliği, İlim Havzaları Yüksek Şûrası Dördüncü ve Beşinci Dönem üyeliği ve Beşinci Dönem başkanlığı, İslami Şûra Meclisi milletvekilliği (1980-1984 arası Kum’dan, 1984-1988 arası Tahran’dan seçilmiştir.), Hamenei’nin talimatıyla beşer yıl üst üste iki dönem Yargı Erki başkanlığı (1989-1999), İslami Şûra Meclisi başkanvekilliği, Uzmanlar Meclisi temsilciliği (1990-2016) ve Uzmanlar Meclisi başkanlığı (2014-2016) bulunmaktadır. 2016’da Uzmanlar Meclisi seçimlerine aday olduysa da seçimi kazanamamıştır. Şubat 2020’de gerçekleşen Uzmanlar Meclisi seçimlerine tekrar aday olup seçimi kazanan Yezdi, Uzmanlar Meclisinin pandemi nedeniyle oturumlarını yapamaması sonucu bilfiil göreve başlayamamıştır.

Yezdi, Velayet-i Fakih teorisinin sadık savunucularından ve İran’daki reform yanlısı hareketlerin sert muhaliflerindendi. Yargı Erki başkanlığı süresince sivil toplum ve insan hakları aktivistlerinin çoğu takip altına alınmıştı. Son on yılda Hamenei ile daha çok yakınlaşmış ve İranlı reformcuları daha sert eleştirmeye başlamıştı. Bunun son örneği ise Ayetullah Musa Şubeyri-yi Zencani’yi, eski cumhurbaşkanlarından ve İran’daki reformcu hareketin en önemli ismi Muhammed Hatemi ile görüşmesinin ardından bir daha böyle bir işe kalkışmaması konusunda uyarmasıydı.

Yezdi, son olarak Düzenin Yararını Teşhis Konseyi Başkanı ve AKK’de mevkidaşı olan Sadık Laricani ile de polemiğe girmiş ve mevkidaşına karşı tahkir edici ifadeler kullanmıştır.

Yezdi, Devrim’den sonra gerek Humeyni gerekse Hamenei Dönemi’nde bulunduğu makamlarda; Devrim karşıtı gruplara, meşru zeminde muhalefet yapan politik aktörlere, sivil toplum kuruluşlarına ve aktivistlere karşı her zaman katı bir tutum sergilemiştir. Yezdi, Hamenei’nin devrim rehberi seçilmesinin ardından dinî yeterliliğinin olmadığı yönündeki iddialara karşın yapmış olduğu açıklamalarda, onun hem dinî yeterliliği hem rehberlik için uygunluğunu teyit eden ifadelere yer vererek geçiş sürecinde Hamenei’nin rehberlik pozisyonunu pekiştiren bir rol ifa etmiştir.