Geçen hafta İran basının en sıcak gündem maddesi Zengezur Koridoru oldu. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un Bakü’de konuya ilişkin yaptığı açıklamanın ardından İran içinden sert tepkiler geldi. Öyle ki Tasnim Haber Ajansı, satırlarında Rusya’ya “tavsiyeler” veren bir yazıya yer verdi. Geçen haftanın bir diğer önemli konusu ise 19 Mayıs’ta meydana gelerek İbrahim Reisi dail önemli bazı isimlerin ölümüne neden olan kazanın nihai kaza kırım raporunun yayımlanması oldu.

Kaza Kırım Raporu

İran Silahlı Kuvvetler Genel Kurmay Başkanlığı, söz konusu kaza hakkında nihai raporunu yayımladı. Tasnim Haber Ajansı’nın haberine göre, raporda kazanın ana nedeninin “ilkbahar mevsiminde bölgenin karmaşık iklim ve hava koşulları” olduğu belirtildi. Yoğun ve yükselen sis kütlesinin aniden oluşması ve helikopterin dağa çarpması kaza sebebi olarak tespit edildi. Haberde raporun, askeri ve sivil uzmanlardan oluşan bir heyetin çalışmalarının sonucu olduğu ve helikopterin teknik, mühendislik, elektronik ve seyrüsefer koşullarının detaylı olarak incelendiği bilgilerine de yer verildi.

Raporun sonuçları arasında helikopterin bakım ve onarım belgelerinin standartlara uygun olduğu ve son 4 yılın onarım belgelerinde herhangi bir sorun görülmediği yer aldı. Ayrıca önceden belirlenen uçuş rotasında bir sapma yaşanmadığı da tespit edildi. Uçuş esnasında pilotun yanında bulunan tabletin içindeki bilgiler konunun uzmanları tarafından kurtarılarak rotada sapma olmadığı doğrulandı. Helikopterin kalan parçaları ve sistemleri, Savunma Bakanlığı Havacılık Endüstrileri Kurumu uzmanları tarafından test edildi ve testlerde düşüşe neden olabilecek herhangi bir kusur bulunmadı. Bunları yanı sıra meteoroloji raporları da incelendi ve raporların kaza günündeki hava koşullarıyla uyumlu olduğu görüldü. Diğer yandan helikopterin kabin içi ses kayıt sistemi (CVR) ve uçuş veri kayıt sistemi (FDR) incelenerek pilottan herhangi bir acil durum mesajı veya bildirimi gelmediği tespit edildi. Adli tıp raporunda da ölenlerin bedenlerinde şüpheli bir duruma rastlanmadığı belirtildi. Helikopter parça ve sistemlerinde de herhangi bir sabotaj belirtisine rastlanmadı. Ayrıca helikopterin saldırı ve savunma sistemleri, elektronik savaş ve manyetik alan oluşturma gibi faktörlerle hedef alınma ihtimaline binaen incelendi ve bu tür bir müdahalenin de olmadığı sonucuna varıldı.

İçişleri Bakanının Açıklamaları

Tasnim Haber Ajansı'nın haberine göre İçişleri Bakanı İskender Mumeni ülkedeki sosyal krize yönelik açıklamalarda bulundu. Şiraz'da yapılan bir törende konuşan Mumeni, İran'ın her zamankinden daha fazla güvenliğe, huzura, refaha, ulusal dayanışmaya ve umuda ihtiyacı olduğunu belirtti ve “ulusal dayanışma sadece sloganlarla gerçekleşmez” diye ekledi. Mumeni “Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın öngördüğü ulusal uzlaşı hükümetinin kurulması, İslamî İran'ın ilerlemesi için büyük bir adımdır ama işimiz bitmiş değildir” şeklinde konuştu. Balan ayrıca ulusal dayanışmanın ve her yönüyle ilerlemenin gerçekleşmesi için başka unsurlara da ihtiyaç olduğunu ve bunların en önemlilerinden birinin halka hizmet ve verimlilik olduğunu vurguladı.

İçişleri Bakanı “Halkın günlük yaşamının huzurlu hale gelmesi ve kolaylaşması için çaba gösterilmeli ve her yönetici, hangi konumda olursa olsun halkın sorunlarını çözmek ve geçim koşullarını iyileştirmek için çalışmalıdır.” ifadelerini kullanarak bu konunun özellikle il yöneticileri için büyük önem taşıdığını söyledi. Bakan ayrıca “ırk ve etnik köken ayrımı gözetmeksizin tüm İranlı erkek ve kadınların onuruna saygı gösterilmesinin öncelik” olduğunu belirtti. Adaletin ve ülkenin her noktasında fırsat eşitliğinin sağlanmasının önemine vurgu yapan Mumeni, İran'da ilerleme ve kalkınmanın genellikle büyük eyaletlerde ve kentlerde yoğunlaşmış olmasına dikkatr çekere bunların ülkenin her bir yanına yayılması gerektiğini söyledi.

Zengezur Koridoru

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Bakü ziyareti sonrası yaşananlarla birlikte İran-Rusya ilişkilerinde tansiyon yükseldi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un konuya ilişkin yaptığı açıklamalar İran’da büyük bir tepkiye neden oldu. Gazetelerde hemen her gün konuyla ilgili analizler yayımlanmaya başlandı. İran basını Zengezur Koridoru’nu İran'ın jeopolitik konumunu tehdit edebilecek bir gelişme olarak değerlendirildiği gibi İran Devrim Rehberi Ali Hamenei’nin de Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile görüşmesinde İran'ın bu koridora karşı olduğunu açıkça belirttiğinin altını çiziyor.

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova'nın açıklamaları sonrası konu İran basınında daha da alevlendi. Zaharova, İran'ın endişelerini gördüklerini ancak Moskova'nın bu konudaki tutumunun kesin olduğunu belirtti. Sözcü, çözümün Ermenistan, Azerbaycan ve bölge komşuları için kabul edilebilir olması gerektiğini vurguladı.

Haber Online’ın haberine göre analistler, Zengezur Koridoru’nun tamamlanması durumunda İran'ın stratejik rolünün önemli ölçüde zayıflayabileceği görüşündeler. Uzmanlara göre koridor, İran'ın Güney Kafkasya’daki gerilim ve rekabetleri etkileme kapasitesini azaltacaktır. Söz konusu uzmanların genel kanısına göre koridor, Azerbaycan'ın ana topraklarını Nahçıvan'a bağlayarak İran'ın bölgedeki transit rolünü bypass edebilir.

Tasnim Haber Ajansı’nın Yayınladığı “Tavsiyeler”

Tasnim Haber Ajansı’nda “Ruslara Zengezur Konusunda Tavsiye: Bu Hayali Koridor Oluşturulmayacak” başlığıyla yayımlanan yazı sonrası İran basınında neredeyse bütün gazetelerde Zengezur Koridoru hakkında analizler yayımlanmaya başladı. Yazıda Putin'in Bakü ziyareti sonrasında üst düzey Rus yetkililerin Güney Kafkasya'daki ulaşım yolları hakkında son günlerde üst üste yaptığı açıklamalardan sonra İran'ın bölgeye ilişkin daha önce açıkladığı bazı ilke ve temelleri Rus yetkililere yeniden ve açıkça vurgulanması gerektiği üzerinde durulmuştur. Yazıda ayrıca üst düzey İranlı yetkililerin Rusya, Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye’den yetkili isimlerle yaptıkları görüşmelerde, bölgede jeopolitik değişikliklere yol açacak bu koridora karşı olduklarını defalarca belirttikleri vurgulanıyor.

Yazıya göre Lavrov'un Rusya 1 kanalına verdiği demeç, konunun hassasiyetini artırmış durumda. Lavrov, Bakü ve Erivan arasında hızlı bir barış anlaşması imzalanmasını ve iletişim yollarının açılmasını desteklediklerini belirtmişti. Ermenistan hükümetinin tutumunun barışa engel olduğunu söyleyen Lavrov, Ermenistan'ın Siyunik bölgesinden geçecek ulaşım yolları konusunda Başbakan Paşinyan'ın daha önce altına imza attığı anlaşmaya uymadığını iddia etti. Lavrov ayrıca Zengezur'un Ermenistan tarafından kapalı tutulması nedeniyle bölgedeki ulaşımın çok zorlaştığını da söylerine ekledi.

Tasnim’in ilgili haberine göre bu gelişmeler üzerine İran, Rus tarafına gerekli mesajı iletmek için diplomatik girişimlerde bulundu. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Avrasya Genel Müdürü Mücteba Demiçilu, Rusya'nın Tahran Büyükelçisi Alexey Dedov'u Dışişleri Bakanlığına çağırarak kendisine İran İslam Cumhuriyeti'nin rahatsızlığını iletti. Demiçilu, ülkelerin ulusal egemenliğine, toprak bütünlüğüne ve karşılıklı çıkarlarına saygı gösterilmesinin bölgede kalıcı barışın garantisi ve bölgesel işbirliğinin temeli olduğunu vurguladı. Ayrıca İran'ın Moskova Büyükelçi Kazım Celali’nin de Rusya Dışişleri Bakanlığının son açıklamalarına karşı İran'ın itirazını ilettiği bildirildi.

Haberin son kısmında ise Tasnim Haber Ajansı, Rus yetkililere yönelik bazı “önemli hatırlatmalarda” bulundu. Bunlar arasında İran'ın Zengezur veya benzeri herhangi bir koridora karşı olduğu, İran'ın sınırlarında ve güvenlik çevresinde hiçbir değişikliği kabul etmeyeceği ve Güney Kafkasya'daki hiçbir ülkenin güvenliğinin ve jeopolitik konumunun diğerlerine tercih edilemeyeceği gibi noktalar yer aldı. Ayrıca, İran'ın Rusya-Ukrayna savaşı sırasında NATO ve ABD'nin bölgede yol açma girişimlerine karşı tek başına durduğu savunuldu. Haberde İran ile stratejik ilişkiler kurma niyetinde olan Rusya'nın bu tür taktiksel adımlarının stratejik ilişki geliştirme çabasıyla çeliştiği vurgulandı.