Afganistan’da Siyasi Belirsizlik Sona Erdi

Afganistan’da Siyasi Belirsizlik Sona Erdi
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

Cumhurbaşkanı Eşref Gani ile siyasi rakibi eski İcra Kurulu Başkanı Abddullah Abdullah arasında 17 Mayıs Pazar günü “iktidar paylaşımı” anlaşmasının imzalanmasıyla yaklaşık 5 aydır süren siyasi belirsizlik sona erdi. Eylül 2019’da gerçekleşen Cumhurbaşkanlığı Seçimleri’nin galibi olarak Eşref Gani’nin ilan edilmesi ve buna itiraz eden Abdullah Abdullah’ın paralel bir yönetim oluşturarak kendini Cumhurbaşkanı ilan etmesiyle ülke siyasi bir krize sürüklenmişti. Gani ile Abdullah arasındaki anlaşmazlığın giderilmesi için ABD’nin Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad’ın her iki aday arasında yürüttüğü mekik diplomasisinden sonuç alınamamış ve ülke iki farklı Cumhurbaşkanlığı yemin törenine sahne olmuştu. Taraflar arasında uzlaşı sağlanamaması üzerine ABD Dışişleri Bakanlı Mike Pompeo, siyasi belirsizliği sona erdirmek için mart ayında Kabil’i bizzat ziyaret ederek her iki liderle ayrı ayrı görüşmüştü. Görüşmelerde beklediğini alamayan Pompeo dönüş yolunda, “İki adayın uzlaşamaması ABD’nin Afganistan’da savaşı bitirme planını tehlikeye atmaktadır. Liderlerin bu tutumu yeni bir gelecek inşa etmek için mücadele eden ve bu yolda canlarını feda eden Amerikalılara, Afganlara ve koalisyon ortaklarına da bir saygısızlıktır.” diyerek ABD’nin Afganistan’a sağlanan yardımlardan bu yıl ve gelecek yıl birer milyar dolar olmak üzere toplamda iki milyar dolar keseceği tehdidinde bulunmuştu. Nihayet taraflar arasında aylardır devam eden müzakerelerden sonra Gani ile Abdullah arasında iktidar paylaşımını öngören anlaşma, ülkenin önde gelen siyasi figürlerinin hazır bulunduğu Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda imzalandı. Cumhurbaşkanı Gani “Bugün Afganistan için tarihî bir gündür. Afganlar ülkenin genel maslahatını düşünerek hareket ettiklerini göstermiştir.” derken Abdullah Abdullah ise “verilen bu fırsatı bir ayrıcalık olarak görmeyeceğini, millete hizmet sorumluluğuyla hareket edeceğini” söyledi.

Anlaşma Neler İçeriyor?

  • Bu anlaşmayla Afganistan Ulusal Yüksek Uzlaşma Konseyi Başkanlığına getirilen Abdullah Abdullah, Taliban ile Afganistan hükûmeti arasında yapılması planlanan barış görüşmeleri sürecini yürütecek. Konsey’in toplantılarına başkanlık edecek ve Uzlaşı Konseyi ile atamalarda tam yetkiye sahip olacak.
     
  • Ulusal Yüksek Uzlaşma Konseyi Başkanı olarak barış meselelerinde Abdullah Abdullah’ın ismi devlet protokol listesinde ikinci sırada yer alacak. Aynı zamanda bir maslahat konseyi niteliğinde olan Devlet Yüksek Konseyi üyesi olacak.
     
  • Kabine eşit ortaklık esasına göre oluşturulacak. Valiler iki tarafın uzlaşısıyla belirlenecek.
     
  • Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Abdullah Abdullah’ı destekleyen eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı Raşid Dostum’a mareşallik unvanı verildi.
     
  • Ulusal Yüksek Uzlaşı Konseyi bağımsız bütçeye sahip olacak. Bununla birlikte Konsey, uluslararası kuruluşlardan yardım toplayabilecek. Konsey başkanı bütçeyle ilgili her türlü tasarruf yetkisine sahip olacak.
     
  • Konsey başkanı gerekli gördüğünde Konsey ile ilgili ek teşkilatlanmalara gidebilecek.
     
  • Anlaşmanın işleyişini denetlemek için her iki tarafın onayıyla uzlaşı heyeti belirlenecek. Herhangi bir aksaklık yaşanması durumda söz konusu heyet arabuluculuk görevi üstlenecek.
     
  • Loya Cirge (Büyük Meclis) üyelerinin tamamlanması için en kısa sürede il ve ilçe konsey seçimleri yapılacak. Hükûmet sistemini değiştirmek için anayasa değişikliği heyeti oluşturulacak. Seçim sisteminde reform yapılacak.
     

Dış Tepkiler

Başta ABD olmak üzere Türkiye, İran, Kanada, Hindistan, BM ve NATO’dan anlaşmaya yönelik destek açıklamaları geldi. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, ülkesinin Gani ile Abdullah arasından sağlanan uzlaşıdan memnuniyet duyduğunu belirtti. Konuyla ilgili Türkiye Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada “Afganistan’da 28 Eylül 2019'da gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı Seçim sonuçlarının açıklanmasıyla başlayan siyasi krizin, tarafların bugün geniş tabanlı ve kapsayıcı bir hükûmet teşkili hususunda uzlaşmalarıyla sona ermesi memnuniyetle karşılanmıştır.” ifadesi yer aldı. İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, Cumhurbaşkanı Gani ve Ulusal Yüksek Uzlaşma Konseyi Başkanı Abdullah’ı arayarak “millî uzlaşı sürecinde kaydedilen ilerlemeyi” memnuniyetle karşıladığını belirtti. Gani ile Abdullah arasında varılan uzlaşı Afganistan meselesindeki belirleyici dış aktörleri büyük ölçüde memnun etmişe benziyor. Fakat halk bir önceki Gani-Abdullah uzlaşı yönetimi deneyiminden yola çıkarak bu anlaşmayla ortaya çıkacak olan yönetime de şüpheyle yaklaşmaktadır.