5 Temmuz’da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Bağlantısızlar Hareketi Bakanlar Toplantısı’na katılmak üzere Bakü’yü ziyaret eden İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ı kabul etti. Görüşmede son dönemde önemli gelişmelerin yaşandığı Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru’nun (INSTC) yanı sıra Azerbaycan'ın Doğu Zengezur ekonomik bölgesi ile Nahçıvan arasındaki ulaşım bağlantıları konusu ele alındı. Görüşme sonrasında yaptığı basın açıklamasında ve Bağlantısızlar Hareketi Bakanlar Toplantısı’nda yaptığı konuşmada İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan; bölgede demir yolu taşımacılığının bir an önce başlatılmasına, ulaşım yollarının açılmasına ve bölgenin transit açısından sahip olduğu büyük potansiyelin gerçekleşmesi için iş birliğinin yapılmasına yönelik olumlu açıklamalar yaptı. Azerbaycan ve İran arasındaki ortak paydaları ve iş birliğinin tarihsel yönünü vurguladı. Yine Bakü’de gazetecilere yaptığı açıklamada, Azerbaycan ve İran’ın ikili ilişkilerine ulaştırma alanında ivme kazandırılması ve Azerbaycan'ın ana karasının (ülkenin batı illerinin) Nahçıvan'a bağlanması için “Aras Koridoru”nun açılmasıyla ilgili İran Cumhurbaşkanı'nın talimatı olduğunu kaydetti.

İranlı Bakan’ın Aras Koridoru olarak nitelendirdiği muhtemelen Azerbaycan ile İran arasında 11 Mart 2022'de Bakü'de imzalanan "Azerbaycan'ın Doğu Zengezur Ekonomik Bölgesi ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Arasında İran Topraklarından Geçerek Yeni Ulaşım Bağlantılarının Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı"nın öngördüğü bağlantılardır. Mutabakat zaptına göre Aras Nehri üzerinde iki kara ve iki de demir yolu köprüsü olmak üzere toplam dört köprü ile ulaşım ve enerji iletim altyapısının yapılması planlanmaktadır. Bununla da Ermenistan-İran devlet sınırının ve Aras Nehri’nin birkaç kilometre güneyinden geçerek Azerbaycan'ın Doğu Zengezur ekonomik bölgesi ile Nahçıvan arasında yeni bir demir yolu ve kara yolu bağlantısı ile enerji ikmal hatları oluşturmak hedeflenmektedir. Buradaki temel amaç; Ermenistan tarafına, eğer Zengezur Koridoru ile ilgili başlayan süreci geciktirmeye ve ertelemeye yönelik gayretlerine devam ederlerse makro ölçekte aynı koridorun belki geçici olarak İran üzerinden ikinci bir güzergâhının oluşturulabileceği mesajının verilmesi olmuştur. Aynı zamanda, Zengezur Koridoru ile ilgili İran’ın sert tutumunu yumuşatarak bu ülkenin ulaştırma alanında bölgesel süreçlere dâhil edilmesi hedeflenmiştir. Fakat bu yeni ulaşım rotası, Azerbaycan ve Türkiye için hiçbir şekilde Zengezur Koridoru’na alternatif bir koridor değildir. Ancak ve ancak ileride çok büyük ölçeğe ulaşacak Zengezur Koridoru’nun Ermenistan güzergâhına paralel olarak işlevsellik kazanacak olan bir İran güzergâhı olarak ifade edilebilir.

Zengezur Koridoru; Türkiye, Azerbaycan ve Türk dünyası için önemli olan Şuşa Beyannamesi ve "Türk Dünyası 2040 Vizyonu" belgesi gibi stratejik metinlerde artık kendine yer bulmuştur. Küresel ve bölgesel düzeyde değişen jeopolitik ve jeoekonomik şartlar, düzenler ve dengeler de göz önüne alındığında, Zengezur Koridoru inisiyatifinin gerçekleşmesi geri döndürülemez ve alternatifsiz bir süreçtir. İran tarafının; Rusya, Türkiye ve belki de Çin gibi aktörlerin ikna çabaları ve INSTC’de Azerbaycan tarafı ile gerçekleşen karşılıklı iş birliğinin de etkisi ile Zengezur Koridoru inisiyatifinin yaratacağı bölgesel sinerjiye ikna olabileceği düşünülebilir. Zengezur Koridoru inisiyatifinin Ermenistan tarafından engellenmesi sürecinin önüne geçilmesi ve Karabağ bölgesindeki yasa dışı Ermeni silahlı grupların bölgeden çıkarılması için Azerbaycan Devleti’nin muhtemel adımlarına İran’ın tepkisi, bu ikna çabalarının etkisini de ortaya çıkaracaktır.

4 Temmuz’da İran, Rusya ve Hindistan ulaştırma sektörlerinin resmî temsilcileri, INSTC’nin uygulanmasına yönelik en son gelişmeleri görüşmek üzere Tahran'da bir araya geldi. Azerbaycan tarafının Rusya ve İran’la bugüne kadar ulaştırma alanında kurduğu öngörülebilir ilişkiler, INSTC inisiyatifini sahada hızlandıran önemli etkenlerden biridir. INSTC inisiyatifinde ortaya konulan iş birliği modeli, İran ve Azerbaycan için Zengezur Koridoru ve diğer bölgesel projelerde de bir örnek oluşturabilir. Tıpkı bir zamanlar Hazar Denizi tabirine alternatif olarak İran tarafından resmî görüşmelerde gündeme getirilmek istenen ve doğal olarak Azerbaycan’ın tepkisine neden olan “Mazenderan Gölü” kavramı gibi İran tarafı, Zengezur Koridoru’nu ikinci plana atmak ve belki de gündemden düşürmek için bu koridor inisiyatifinden ve bununla ilgili gelişmelerden tamamen kopuk bir şekilde Aras Koridoru kavramını geliştirmeye çalışırsa bu bir anlamda beyhude bir çaba olur ve İran için somut bir sonuç üretemez.