Devrim Rehberi: Bazı Ülkeler Koronavirüs Bilgilerini Gizliyor

Ayetullah Hamenei, 5 Mart Perşembe günü “Ağaç Dikme Günü” münasebetiyle her sene olduğu gibi iki fidan dikti. Ağaç dikme töreninin ardından Devrim Rehberi, koronavirüs salgınına dair açıklamalarda bulunarak ülke genelinde salgınla mücadele eden sağlık ekiplerine teşekkür etti. Hamenei, koronavirüs salgını ile mücadelede tüm kurumların Sağlık Bakanlığı ile iş birliği yapmasını tavsiye ederek salgının önlenmesi konusunda yetkililerin önerileri ile talimatlarının uygulanması gerektiğini vurguladı. Dünya çapında birçok ülkenin bu sorunla uğraştığını vurgulayan Hamenei, “Yetkililerimiz ilk günden itibaren dürüstlük ve içtenlikle kamuoyunu bilgilendirmiştir ancak hastalığın daha şiddetli ve yaygın olduğu bazı ülkelerde bilgiler gizleniyor. Elbette o ülkelerdeki hastalara da Allah’tan şifa diliyoruz.” dedi.

Muhammed Ali Ramazani Koronavirüsten Hayatını Kaybetti

İran’ın Gilan iline bağlı Astane Eşrefiye seçim bölgesinden 11. Dönem Meclis Seçimlerini kazanan Muhammed Ali Ramazani koronavirüs nedeniyle yaşamını yitirdi. 8 yıllık İran-Irak savaşında aktif rol alan Ramazani 13 bin 948 oyla Astane Eşrefiye milletvekili olarak seçilmişti. Anayasa Koruyucular Konseyi Sözcüsü, Ramazani’nin seçim bölgesi olan Astane Eşrefiye’de yeniden seçim yapılacağını açıkladı. Ayrıca Tahran Milletvekili olan ve 11. Dönem Meclis Seçimlerini tekrar kazanan Fatma Rehber’in de koronavirüs nedeniyle hayatını kaybetti.

Hüseyin Şeyhülislam Koronavirüsten Hayatını Kaybetti

İran Dışişleri Bakan eski Vekili Hüseyin Şeyhülislam, yeni tip koronavirüs (Covid-19) nedeniyle tedavi gördüğü Tahran’daki Mesih Danişveri Hastanesi’nde hayatını kaybetti. Milletvekilliği, Şam Büyükelçiliği, Dışişleri Bakan Vekili ve Meclis Başkanı Danışmanı görevlerinde bulunan Şeyhülislam, geçtiğimiz yıldan itibaren İran’daki Dünya İslam Mezhepleri Yakınlaştırma Kurumu Genel Sekreter Yardımcılığı görevini yürütüyordu.

Koronavirüsün Gölgesinde Yasama Faaliyetleri

Koronovirüs nedeniyle İran Parlamentosunun tüm toplantılarının iptal edilmesi bütçe kanununun inceleme ve onay oturumlarını da etkiledi. Meclis Başkanı Ali Laricani’nin, Devrim Rehberi Hamenei’den kararname hükmünde talimat aldığı belirtildi. Hamenei söz konusu talimat doğrultusunda bütçe kanununun Meclis genel kurulunda görüşülmeden doğrudan Anayasayı Koruyucular Konseyi’ne gönderilmesi istemiştir. İran Anayasasının 85. maddesine göre Meclis, yasama yetkisini bir kişi veya kurula aktaramaz ancak bazı acil durumlarda yasama görevini kendi iç komisyonlarına aktarabilir. Bununla birlikte Hamenei’nin yasama sürecine müdahil olması Anayasanın 57. maddesinin kendisine tanıdığı mutlak yetkiye dayanmaktadır.

İran Meclisi’nde Bir Önceki Döneme Nazaran Din Adamı Çoğaldı

21 Şubat 2020 tarihinde gerçekleşen Meclis Seçiminde bir önceki döneme nazaran din adamı sayısına artış görüldü. Milletvekili olarak seçilen din adamlarının bazıları 5 dönemden beri milletvekilliği yaparken bazıları da ilk defa meclise girme başarısını gösterdi. Din adamları, ilk Meclis’ten 10. Dönem Meclise kadar giderek azalan bir seyir izlemişlerdir. Ancak %80’i muhafazakârların eline geçen 11. Dönemde din adamı milletvekili sayısı tekrar artış göstererek 32’ye yükseldi. 10. Dönem Meclis Seçimleri din adamlarının 17 milletvekili olarak en az seçildikleri dönem olmuştu. 11. Dönemde Meclise giren din adamlarının çoğu Ayetullah Misbah Yezdi’ye yakın kişilerdir. Din adamlarının parlamentodaki sayısını yansıtan tablo şu şekildedir:

Brian Hook France 24’e İran ile İlgili Mülakat Verdi

ABD Dışişleri Bakanlığı İran Özel Temsilcisi Brian Hook 5 Mart tarihinde France 24’e verdiği mülakatta İran ile alakalı güncel birçok konuya değindi. Hook, İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu müfettişlerine nükleer tesislere giriş izni vermediği ve mahiyetini ilan etmediği nükleer materyaller bulundurup bunu sakladığını iddia etti. İran’ın şeffaf olmadığını ve Avrupalıların dahi bu durumdan endişe ettiğini belirten Hook, İran’ın endişe verici düzeyde zenginleştirme çabası içinde olduğunu vurguladı. İran içerisinde birçok üst düzey makamı yaptırımlar kapsamına alacaklarının ipucunu veren ABD İran Özel Temsilcisi var olan yaptırımları da daha sertleştireceklerini ifade etti. İran’da rejim değişikliği amaçlarının olmadığını belirten Hook, tam tersine bu kararın sadece İranlılara ait olduğunu belirtti. Hook ayrıca İran’ın diplomasiye önem vermediğini vurgulayarak hâlâ İran’a diyalog çağrılarını yinelediklerini de sözlerine ekledi. İran’daki koronavirüs vakaları ve ölümleri ile alakalı da konuşan Hook, İran’ın seçimler dolayısıyla halkından korona vakalarını sakladığını, var olan durumu kontrol edemediğini de konuşması esnasında belirtti. Kasım Süleymani saldırısını da savunan Hook, Süleymani’nin ABD diplomatlarına ve askerlerine saldıracağı bilgisini aldıklarını ve ABD Başkanı Trump’ın ABD vatandaşlarını korumak için bu kararı aldığını da konuşmasının sonlarına ekledi.

İsrail’in Kuneytra Saldırısında Bir İranlı Generalin Öldüğü İddia Edildi

İsrail uçaklarının 6 Mart Cuma günü Suriye’de Humus ve Kuneytra’da bulunan Şam rejimi ve Hizbullah milislerine ait askerî birimleri vurduğu belirtildi. Humus’ta bombalanan askerî havaalanında bir rejim askeri ölürken Kuneytra’da Hizbullah milislerinin yerleştiği askerî sitede ise bir İranlı generalin öldüğü iddia edildi. İsrail’in hedefinin Hizbullah’ın elinde bulunduğu silahlar olduğu iddia belirtilirken Kuneytra’daki askerî sitede DMO askerleri, Hizbullah ve Fatimiyyun milislerinin de bulunduğu iddia edildi.

Çin’e Uçuşlar Devam Ediyor mu?

BBC Farsi 4 Mart 2020 tarihli haberinde İran menşeli Mahan Havayolları’nın Çin’e uçuşlarını durdurmayıp Pekin ve Şangay’a uçmaya devam ettiğini, bunun yanında 1 Şubat’ta uçuşları durdurduğu Şenzen ve Guangzhou’ya da çift taraflı uçuşlarını tekrardan başlattığını iddia etti. Bahsedilen uçuş yasağı döneminde Çin’e giden bütün İran uçaklarının Mahan Air’e ait yolcu uçakları olduğu belirtilirken bahsi geçen uçakların aynı zamanda Tahran’dan Çin’in yanı sıra başka yerlere de uçuş gerçekleştirdiklerine vurgu yapıldı. Bu uçuşlardan hiçbirinin kargo uçuşları olmadığı ayrıca BBC tarafından belirtildi. Mahan Air öncesinde Çin’e bazı uçuşlar gerçekleştirdiğini ilan etmiş ve bu uçuşların Çin’e sadece insani yardım taşıyan kargo uçuşları olduğunu belirtmişti. Flightradar24.com bu konuda BBC’ye yaptığı açıklamada, Mahan Air’in bu süre zarfında Çin’e gerçekleştirdiği bütün uçuşların yolcu uçakları olduğunu belirtti. Mahan Air’in açıklamasına göre İran, Çin ve başka birkaç ülkede koronavirüs salgının artmasıyla birlikte bu şirketin uçuşlarını durdurması emrini vermişti. Devlet tarafından ilan edilen yasağa rağmen devam eden uçuşlara ve bu uçuşların yaygınlaşmasına dair Mahan Air henüz bir açıklama yapmadı.

İran BM Gözlemcilerinin Nükleer Tesislere Girmesine İzin Vermedi

İranlı makamlar Uluslararası Atom Enerjisi Kurumuna bazı nükleer sitelere girmesi için izin vermeye yükümlülüklerinin olmadığını ifade etti. İran 4 Mart Çarşamba günü Birleşmiş Milletlerin nükleer gözlemcilerine ülkenin nükleer sitelerine girme konusundaki isteklerini yerine getirmek gibi bir yükümlülüğü olmadığını ilan etti. İranlılar ayrıca BM’nin bu tür isteklerinin uydurma bilgilere dayalı olduğunu ve bu tür isteklerin yine yasal dayanak gerektirdiğini belirttiler. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu en son üç aylık bir güncelleme raporunun yanında, İran’ı BM gözlemcilerine bir ya da daha fazla ilgili siteye giriş izni vermediği dolayısıyla kınayarak Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu üyelerine bir ikinci rapor daha yollamıştı. Raporda ayrıca Tahran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun sorduğu, ne tür olduğu belirtilmeyen nükleer materyaller ve nükleer aktiviteler ile alakalı sorulara açıklık getirmediği de belirtildi. İran Atom Enerjisi Kurumu Sözcüsü Behruz Kemalvendi Uluslararası Atom Enerjisi Kurumunun Tahran’a sorduğu sorular ile alakalı olarak bu soruların -İsrail’i kastederek- “Siyonist rejim tarafından çarpıtılan bilgilere dayandığına inandığını” belirterek, “bu sorulara yanıt vermeye razı gelen herhangi bir ülkenin daha binlerce ve milyonlarca sorular ve binlerce giriş isteği ile karşılaşacağını” ifade etti.

İran’ın Zenginleştirilmiş Uranyum Stoku Nükleer Anlaşma Sınırının Beş Kat Üstünde

Birleşmiş Milletler nükleer gözlemcilerinin 3 Mart Salı günü verdiği bilgiye göre İran’ın zenginleştirilmiş uranyum stoklama bakımında 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmada belirtilen sınırın 5 kat üstüne çıktı. Bazı analistler bu düzeyin nükleer silah üretmek için yeterli materyali sağlayacağını iddia ederken habere göre uygun bir atom bombası geliştirebilmek için ileri zenginleştirme aşamalarının içinde olduğu daha fazla adım atmak gerekiyor. Raporda ayrıca İran’ın %4.5’un üstünde uranyum zenginleştirmediği belirtilirken haberde nükleer silah kullanımı için yaklaşık %90 uranyum zenginleştirme düzeyinin gerektiği ifade ediliyor. Bilindiği üzere İran ile nükleer anlaşmaya ABD, Almanya, Fransa, İngiltere, Çin ve Rusya da anlaşmayı imzalayarak taraf olmuştu. İran artan bir şekilde, 2018 Mayıs ayında ABD’nin çekilmesinden beri sallantıda olan anlaşma taahhütlerini ABD’nin bu hamlesine mukabil olarak aza indirgiyor.

Irak İstihbaratı Süleymani’nin Ölümüne Karıştığı İddialarını Reddetti

Irak İstihbarat Teşkilatı, önde gelen İran destekli milis organizasyonlardan olan Ketaib Hizbullah’ın başbakan adaylığı için de adı geçen İstihbarat Teşkilatı Başkanı Mustafa Kazimi’ye İran Devrim Muhafızları Kudüs Güçleri eski Komutanı Kasım Süleymani saldırısı ile alakalı yönelttiği suçlamaları reddetti. Ketaib Hizbullah milislerinin güvenlikten sorumlu üst düzey üyesi Ebu Ali el-Askeri 5 Mart Perşembe günü sosyal medya hesabında Irak İstihbarat Teşkilatı Başkanı Mustafa Kazimi’yi İran Devrim Muhafızları Kudüs Güçleri eski Komutanı Kasım Süleymani ve Haşdi Şabi Komisyonu eski Başkan Yardımcısı Ebu Mehdi el-Mühendis’in öldürülmesi olayına dâhil olmakla ve ABD ile bu konuda iş birliği yapmakla suçlamıştı. Irak İstihbarat Teşkilatı tarafından yayımlanan bildiride İstihbarat Teşkilatı Ebu Ali el-Askeri’nin açıklamalarını sivil barış için açık bir tehdit, Mustafa Kazimi’ye yönelik bir hakaret ve asılsız iddialar olarak tanımladı.

Türkiye-İran Ticaret Hacmi Düştü

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan verilere göre İran’ın Türkiye ile olan ticareti Ocak 2020’de yaklaşık 336 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam Ocak 2019’a göre %57 düşüş yaşandığı göstermektedir. Aynı dönemde İran’ın Türkiye’ye yaptığı ihracatı yıllık bazda %79 azalma ile 118,5 milyon dolara gerilerken ithalatı ise %2,25 düşüş ile 217,23 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

Koronavirüsün Ekonomi Üzerindeki Olumsuz Etkisi

Karayolları Kurumu Uluslararası Taşımacılık Ofisi Genel Müdürü Manoçeher Salmanzadeh, koronavirüs salgını nedeniyle İran’ın dış ticaretinin %18 düşüş yaşandığını ve sadece üç ülke ile sınır kapılarının yarı açık olduğunu ifade etti.

İran’da Asgari Ücret Belli Oldu

İran Meclis Bütçe Tespit Komisyonu asgari ücretin 1399 (2020-2021) yılı için 2,8 milyon tümen (resmî kur bazından 666 dolar, serbest piyasa bazından 200 dolar) olarak belirledi. İran Bütçe ve Planlama Kurumu gelecek yıl bütçe tasarısında ücretlerde %15 zam yapılacağını öngörmüştü.

İran’da Özel Yerli Otomobil Sektörü Zor Durumda

İran Sanayi, Maden ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan istatistiklere göre İran’da özel yerli otomobil üretimi, İran takvimine göre son 11 ayında (21 Mart 2019-21 Şubat 2020 dönemde) bir önceki döneme göre %80 düşüş yaşamıştır. Söz konusu aynı dönemde 12 özel yerli otomobil üreticisi yaklaşık 16 bin adet araç üretmiştir. Buradan ülkenin özel yerli otomobil sektörünün araç üretiminin ciddi anlamda gerilediği anlaşılmaktadır. Bununla birlikte İran’ın otomobil sektöründeki sorunlar devam ediyor. Otomobil Yedek Parça Üreticileri, Merkez Bankasının daha önce vaat ettiği krediyi ödememe hâlinde yedek parça üretim sektörünün iflas edeceğini ve yaklaşık 550 bin kişinin işsiz kalacağı uyarısında bulundu. İran Merkez Bankası geçen ay otomobil yedek parça üreticilerini desteklemek için 5 trilyon tümen (1,19 milyar dolar) kredi sağlayacağını açıklamıştı.