Haftalık Basın Özeti 24-30 Mayıs 2020

Haftalık Basın Özeti 24-30 Mayıs 2020
3 Hordad-9 Hordad 1399
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Ruhani Arasında Telefon Diplomasisi

24 Mayıs’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Hasan Ruhani arasında bayram vesilesiyle telefon görüşmesi gerçekleştirildi. Erdoğan ve Ruhani’nin görüşmesinde, ticari faaliyetlerin yürütülmesi için sağlık protokollerine uygun olarak Türkiye-İran arasındaki kara ve hava sınırlarının yeniden açılması konuşuldu. Ankara ve Tahran arasında ikili ilişkilerin yanı sıra bölgesel meseleler de görüşüldü. İki ülkenin koronavirüsle mücadelede bilgi ve deneyimler doğrultusunda iş birliğine değinildi.

Aşrafi’nin Öldürülmesi Kadına Şiddete Yönelik Yasaları Gündeme Getirdi

14 yaşındaki Romina Aşrafi kendisinden yaşça büyük biriyle evlenmek istemesi üzerine babası tarafından “namus” gerekçesiyle uykusuna öldürüldü. Taleş şehrinde meydana gelen olay, kadına şiddetle mücadelede yasaların yetersizliği konusunda tartışmaları da beraberinde getirdi. Cumhurbaşkanı Ruhani Kabine Toplantısı’nda kadına şiddete yönelik yasaların tekrar değerlendirilmesine hız verilmesi gerektiğini vurgularken Kadın ve Aile İşlerinden Sorumlu Cumhurbaşkanı Yardımcısı Masume İbtikar ise kadınların şiddete karşı güvenliğinin sağlanmasına ilişkin yasanın incelenmesinin öncelik verilmesine değindi.

Ruhani Açılış Konuşmasında Milletvekillerine İş Birliği Çağrısı Yaptı

27 Mayıs Çarşamba günü yaptığı Meclis açılış konuşmasında Ruhani, milletvekillerine hükûmetle iş birliğinde bulunmaları çağrısı yaptı. Görevinin son döneminde olan Ruhani (2017-2021) ulusal çıkarların özel çıkarlar ve siyasal grupların çıkarlarından daha önemli olduğunu belirterek milletvekillerine hükûmet ile uyumlu çalışmalarına yönelik mesaj verdi.

Muhafazakârların çoğunluğu sağladığı yeni yasama döneminde ılımlı Cumhurbaşkanı Ruhani ile Meclis arasında yasa yapımı sürecinde uyumsuzluk çıkacağı ön görülmektedir.

11. Dönem Meclisine Seçilen 8 Milletvekilinin Diploması Tartışmalı

Meclis Başkanı Sözcüsü Asadullah Abbasi, 8 milletvekilinin diplomalarının tartışmalı olduğunu ve Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından incelenmesi gerektiğini belirtti. Milletvekillerinin seçilme yeterliliğine yönelik bu iddiaların muhataplarını Isfahan ve güney illerinden seçilen milletvekilleri oluşturuyor.

İran’da milletvekili seçilme şartları arasında Seçim Kanunu’nun 28. maddesinde aday adaylarının “yüksek lisans diploması veya eşdeğerine sahip olmak” ibaresi yer almaktadır.

11. Dönemin Meclis Başkanı Seçildi

28 Mayıs’ta yeni dönemine başlayan Meclis başkanını seçti. Muhafazakâr siyasetçi Tahran Milletvekili Muhammed Bakır Kalibaf 230 oy alarak meclis başkanı seçildi. Rakipleri Seyyid Mustafa Ağa Mirselim 12 ve Feridun Abbasi ise 17 oy alarak başkanlık yarışını tamamladı. Emir Hüseyin Kadızade Haşimi 208 oyla birinci başkan vekili ve Ali Nikzad 196 oyla ikinci başkan vekili seçildi.

Son Meclis Başkanı Ali Laricani ise Devrim Rehberi Hamenei’nin yayımladığı kararname ile Rehber Danışmanlığına ve Düzenin Yararını Teşhis Konseyi Üyeliğine getirildi.

Laricani ilk kez 2008 yılında Kum’dan milletvekili seçilerek Meclis’e girmiş, üç dönem boyunca meclis başkanlığı görevini yürütmüştü.

İran ve Irak Terörle Ortak Mücadele Edecek

Aralarında Irak İçişleri Bakanı Osman el-Ganimi, İran’ın Bağdat Büyükelçisi İrec Mescidi ve İranlı Askerî Ataşe Tuğgeneral Mustafa Moradian’ın da bulunduğu İran ve Iraklı üst düzey yetkililer arasında Bağdat’ta gerçekleşen toplantıda teröre karşı ortak mücadele imkânları görüşüldü. Büyükelçi İrec Mescidi’nin yeni başbakan ve hükûmeti tebrik etmesiyle başlayan toplantıda Bağdat ile Tahran arasındaki terörle mücadele imkânlarının yanı sıra salgınla mücadele ve konsolosluk işlemleri de görüşüldü. Diğer taraftan İçişleri Bakanı Osman el-Ganimi İran ve Irak’ın DEAŞ ile mücadelede iş birliği yapması gerektiğini vurguladı.

Maduro’dan İran’a Teşekkür

Venezuela Devlet Başkanı Nicholas Maduro başkent Karakas’ta yaptığı konuşmada İran Devrim Rehberi Ali Hamenei ile Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye dayanışmaları ve cesaretleri için teşekkür etti. Ayrıca bir yıldan uzun süredir Venezuela’ya petrol üretimi ve satışı konusunda uygulanan yaptırımlardan dolayı ABD’ye eleştirilerde bulanan Maduro, Venezuela halkının özgürlüklerine vurgu yaptı.

İran’ın Nükleer Muafiyetleri Sona Eriyor

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Obama döneminde imzalanan Nükleer Anlaşma çerçevesinde İran’da yürütülmesine izin verilen nükleer faaliyetlere yönelik muafiyetlerin kalan kısmını da 60 gün içinde yürürlüğe girecek şekilde sonlandırdığını duyurdu. Bakan Pompeo ve Senatör Tom Cotton liderliğindeki grup Tahran’a yapılan baskının arttırılarak Obama dönemi dış politikasının izlerinin silinmesi gerektiğini söyledi. Ayrıca İran ile ilişkisi olan şirketlere tanınan altmış günlük yasal süre 28 Mayıs Çarşamba günü itibariyle başladı.

Rus Senatör İran’ı Destekledi

Rus Senatör Vladimir Cabarov 28 Mayıs Perşembe günü yaptığı açıklamada ABD tarafından 27 Mayıs Çarşamba günü verilen kararla birlikte Rus, Çinli ve Avrupalı şirketlere İran nükleer santrallerinde belirli imtiyazlar içeren izinlerin kaldırılmasını eleştirdi. Senatör Cabarov durumun sadece İran’ı nükleer silah geliştirme konusunda daha da kışkırttığını iddia ederken Rusya ile İran arasındaki iş birliğinin devam edeceğini söyledi.

İran’ın Petrokimya Ürünleri Koronavirüsün Etkisinde Kaldı

Petrokimya İstihdam Sendikası Genel Sekreteri Ahmad Mahdavi Abhari, koronavirüs salgınının petrol fiyatlarını düşürdüğünü ve böylece ülkenin petrokimya ürünlerinden elde ettiği gelirlerin de olumsuz olarak etkilendiğini belirtti. Abhari “Koronavirüsün ekonomi üzerindeki olumsuz etkisi devam ediyor, bu nedenle 1399 yılında sektör üzerindeki olumsuz etkisinin ne kadar olacağı ile ilgili tahminlerin zor olduğu görünmektedir.” ifadelerini kullandı.

Petrol Ürünleri İhracatçıları Birliği Sözcüsü Hamit Hüseyni, daha önce koronavirüs nedeniyle petrol fiyatlarının düşmesi ve durumun bu şekilde devam etmesinin, ülkenin petrokimya ihracatından, gaz ve elektriğinin yılda 25 milyar dolar olan gelirinin 15 milyar dolara düşeceğini ve böylece ülkede 10 milyar dolar döviz kazancı kaybı olacağını belirtmişti.

Çin ile İran Arasındaki Ticaret Hacmi Düştü

Çin Gümrük İdaresi’nin verilerine göre Çin ile İran arasındaki ticaret hacmi 2020 yılının ilk dört ayında geçen yılın aynı dönemine göre %40 düşüş ile 5.26 milyar dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu dönemde Çin’in İran’a yaptığı ihracat geçen yılın aynı dönemine göre %3 artarak 2.92 milyar dolar seviyesine ulaştı. Çin’in İran’dan ithalatı bir önceki yıla göre %61 azalarak 2.34 milyar dolara geriledi.

Likiditenin Artışına Yol Açan Hükûmet Tahvilleri

Ekonomi Bakanlığı’nın Eski Başkan Vekili Hüseyin Samsami, hükûmet 1392-1398 yılları arasında 189 trilyon tümen (yaklaşık 45 milyar dolar) tahvil ihracatı yapmıştır ve bu tahvillerin %70’i 1397 ve 1398 yıllarında gerçekleşmiştir. Samsami, “Yaptırımlar nedeniyle hükûmet petrol satamama sorunuyla karşı karşıya kaldı ve tahvil yayımlayarak bütçe açığını kapatmak istiyor, hâlbuki bu durum likiditenin artmasını yol açacaktır.” açıklamasında bulundu.

İran’da Konut Fiyatları

İran Merkez Bankasının yayımladığı son rapora göre ülkede konut fiyatları yaptırımlardan önceki döneme göre %300 oranında artış gösterdi. 1399 yılının ilk iki ayında (20 Mart-20 Mayıs 2020) konut metrekare ortalama birim fiyatı 16.1 milyon tümen olarak gerçekleşmiş ve bu rakam bir önceki yılın aynı dönemine göre %35 artış göstermiştir. Hâlbuki 1397 yılının ilk iki ayında (yaptırımlardan önceki dönemde) konut metrekare ortalama birim fiyatı yaklaşık 5.6 milyon tümendi. Şu anki fiyatlarla karşılaştığımızda %300’luk artış görülmektedir.

İran’da Kişi Başına Düşen Gelir Düştü

Meclisin 11. Dönem Tahran Milletvekili Ehsan Handozi, 2004 yılında İran’da kişi başına düşen gelirin 5.7 milyon tümen olduğunu ve 2011 yılına kadar 7.5 milyon tümene yükseldiğini söyledi. Ancak yaptırımlardan sonra ülkede kişi başına düşen gelir tekrar azalmaya başlarken 2018 yılında 5.3 milyon tümen ve 2019 yılında 5 milyon tümene kadar geriledi. Handozi, ülkede farklı grupların gelir dağılımı arasında eşitsizlikler olduğunu ve birinci ve onuncu ondalık arasındaki oranın 15 kat yüksek olduğunu belirti.

İranlılar, Türkiye’den Konut Alımında Birinci Sırada

Koronavirüs salgını İranlıların Türkiye’den konut satın alımını etkilemedi. Koronavirüs salgını nedeniyle iki ülke sınırlarının kapanmasına rağmen İran vatandaşları Türkiye’de 2020 yılının üç ayında (Şubat, Mart, Nisan) konut satın alımında ilk sıraya yer aldı. (Daha önce Irak vatandaşları yer alıyordu.) Türkiye İstatistik Merkezinin yabancılara konut satışı ile ilgili yeni raporunda İranlıların Şubat ayında Türkiye’de 721, Mart’ta 465, Nisan ayında 175 konut alımı yaptığı görülmektedir.

İran’da Ramazan Bayramı Üzerinde İhtilaflar

İran Devrim Rehberi olmasının yanı sıra taklit mercii de olan Ayetullah Hamenei, 22 Mayıs Cuma günü yaptığı açıklamayla Cumartesi gününü bayram olarak ilan ederken ülkedeki pek çok taklit mercii Pazar gününü bayram olarak ilan etti. Şii inancına göre halk bu tür dinî meselelerde taklit ettiği taklit merciine uyduğundan dolayı bir kesim Ramazan ayını sonlandırırken bir diğer kesim oruç tutmaya devam etti.

Bu sene Devrim Rehberinin bildirisine uymayıp Pazar gününü bayram olarak ilan edenler arasında Lütfullah Safi Golpayegani, Şebiri Zencani, Yusuf Sanei, Sadık Şirazi, Abdullah Cevadi Amuli ve Cafer Suphani gibi ülkenin önde gelen taklit mercileri yer almaktadır. Bunların yanı sıra Vahid Horasani ve Mekarim Şirazi de ilk olarak Pazar gününü bayram ilan ederken daha sonra kararlarını değiştirip tıpkı Hamenei gibi Cumartesi gününü bayramın ilk günü olarak ilan etti.

Arafi’den Açıklamalar

İran İlim Havzaları Başkanı Ayetullah Ali Rıza Arafi 27 Mayıs Çarşamba günü Kum’da düzenlenen bir törende yaptığı konuşmada havzanın dış dünyayla olan diplomatik ilişkileriyle ilgili açıklamalarda bulundu. Arafi koronavirüs esnasında Havzanın dış dünyayla olan ilişkileri açısından yeni bir aşamaya girdiğini ve bu bağlamda salgının baş gösterdiği ilk günden bu yana uluslararası farklı kurum ve kuruluşlara yaklaşık 500 mektup gönderdiğini söyledi. Gönderilen mektuplarda afetler karşısında İslam’ın mantığını uluslararası kurumlara açıkladığını dile getiren Arafi, İslam’da ilahi yardım ve bilimin birleştiğini ancak bu birleşmenin Batı’da sağlanmadığını ifade etti. Arafi sorunlara karşı direnme gücünü arttıran unsurları maddeler şeklinde sıralayıp iş birliğinin, fedakârlığın ve manevi gücün bu unsurlar arasında en önemlileri olduğunu belirterek manevi güç için İslam ve özellikle Ehlibeyt anlayışını, fedakârlık ve iş birliği açısından da İran toplumunun koronavirüs esnasında verdiği mücadeleyi örnek gösterdi. Arafi aynı şekilde koronavirüs sonrası dönem için havzanın 10 farklı alanda konuyla ilgili araştırmalar başlattığını söyledi. Son olarak koronavirüs salgını esnasında Kum’a karşı kara propaganda yapıldığını dile getirerek bu propagandaların temel amacının dinî değerler ve İslami düzeni zayıflatmak olduğunu söyledi.

Nasrallah’tan İsrail’in Suriye Saldırılarıyla İlgili Açıklama

Lübnan Hizbullah Lideri Hasan Nasrallah, El-Nur radyosuna verdiği röportajda İsrail’in Suriye topraklarında bilerek Hizbullah militanlarına saldırmadığını ifade etti. Nasrallah 15 Nisan’da İsrail’in Suriye topraklarında gerçekleştirdiği saldırıya değinerek bu saldırı esnasında Hizbullah militanlarını taşıyan otomobile doğrudan saldırmayıp militanların kaçmasına izin verdiğini söyledi. İsrail’in doğrudan Hizbullah’la savaşa girmekten kaçındığını söyleyen Nasrallah, İsrail’in doğrudan Hizbullah’a açılan bir saldırının sonucunda onun yok olmasına kadar devam edecek daha büyük bir savaşın meydana geleceğinin farkında olduğunu ifade etti. New York Times’ın verdiği bilgilere göre son dönemlerde Suriye’de gerçekleşen İsrail saldırıları esnasında diğer İran yanlısı gruplara nazaran Hizbullah daha az kayıplar vermiştir.