5-11 Aban 1398
Haftalık Basın Özeti 27 Ekim-2 Kasım 2019
Hamenei’den Irak ve Lübnan’a Dair Açıklamalar
İran Devrim Rehberi Hamenei, başkomutan sıfatıyla dört gün arayla iki askerî okulu ziyaret etti. Bu ziyaretleri sırasında hem İran iç kamuoyundaki hem de bölgedeki gelişmelere ilişkin İran’ın yaklaşımlarını paylaştı. Hamenei, 26 Ekim’de Devrim Muhafızları Ordusuna subay yetiştiren İmam Hüseyin Askerî Üniversitesi ve 30 Ekim’de de İran Ordusuna subay yetiştiren askerî okullardan Hatemü’l Enbiya Askerî Üniversitesindeki törenlere katılarak Irak ve Lübnan’daki gelişmeler hakkında Tahran’ın olayları nasıl değerlendirdiğine dair açıklamalar yaptı. Ayrıca İran Silahlı Kuvvetlerine de “yaklaşan fitne” konusunda hazır olmaları uyarısında bulundu. Hamenei, Irak ve Lübnan halklarının itirazlarında haklılık payı olduğunu belirtti. Ancak her iki ülke halkına ülkelerinin güvenlik zaafı ve otorite boşluğuna düşme riskini hatırlatarak güvenlik ve kanuni otoriteler olmadan taleplerin gerçekleşme zemininin de olmayacağını söyledi. Hamenei yaşanan olaylarda ABD, İsrail ve Suudi Arabistan’ın parmağı olduğunu vurguladı.
Ruhullah Zem’in Babasından Açıklamalar
Fransa’dan yayın yapan rejim karşıtı Amadnews’in kurucusu Ruhullah Zem’in babası Muhammed Ali Zem 27 Ekim Pazar günü yayımladığı bir bildiride oğlu Ruhullah Zem’in tutuklanmasıyla bir ilgisi olmadığını açıkladı. Muhammed Ali Zem, bildiride oğlunun Irak’a gidip Sistani’yle görüşmek istemesini kötülükten arınmak olarak adlandırıp iyiye yorumladı. Zem, aynı şekilde oğlunun yakalanması için DMO’ya düzenlemiş olduğu başarılı operasyondan dolayı teşekkür edip Devrim Rehberinden oğlu için af diledi.
Muhammed Ali Zem tanınmış bir din adamı olup 2017 protestoları esnasında oğlunun kurduğu Amadnews’in faaliyetlerinden dolayı yapmış olduğu “Özgür Bölgeler Müdürlüğünün Kültürel Yardımcılığı” görevinden alınmıştı.
Cihangiri’den FATF ile İlgili Yeni Açıklama
Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Ofisi 26 Ekim Cumartesi günü İshak Cihangiri’nin daha önce ülke çapında tartışmalara neden olan FATF ile ilgili konuşmasına açıklık getirecek nitelikte olan bir bildiri yayımladı. Daha önce Cihangiri konuşmasında FATF ile ilgili Palermo ve CFT konvansiyonların devletin üç ana erki ve Devrim Rehberi tarafından onaylandığını ifade ettiğinden dolayı ülke çapında tartışmalara neden olmuştu. Cihangiri, ofisi aracılığıyla yeni bir bildiri yayımlayarak daha önce yapmış olduğu konuşmasında söz konusu yetkililer tarafından FATF ile ilgili konvansiyonların onaylandığını değil, onaylanmasının uygun görüldüğünü söylediğini bildirmiştir.
Cüneydi’den Hazar Denizinin Hukuki Statüsüyle İlgili Açıklama
İran Cumhurbaşkanı Hukuk Danışmanı Laya Cüneydi 31 Ekim Çarşamba günü İSNA’ya verdiği röportajda İran’ın Hazar anlaşmasına katılması için gerekli hukuki incelemeleri yaptığını açıkladı. Cüneydi, 12 Ağustos 2018 tarihinde Hazar Denizine kıyısı bulunan 5 ülkenin bir araya gelerek bir anlaşmaya vardığını hatırlatarak söz konusu anlaşmaya katılmak için kapsamlı bir araştırma yapıp Dışişleri Bakanlığı ve Cumhurbaşkanlığına sunduğunu söyledi. Cüneydi araştırmanın dünya çapında çeşitli göllerin hukuki statüsünün incelenerek hazırlandığını, İran açısından en ideal yolların tespit edildiğini ifade etti.
İran’da Sel Can Aldı
İran Kızılay Başkanı Murteza Selimi 1 Kasım Cuma günü gazetecilere verdiği demeçte Çahar Mahal ve Bahtiyari, Kuzey Horasan, Güney Horasan, Horasan-ı Rezevi ve Simnan olmak üzere ülkenin 5 eyaletinde yoğun yağışın meydana getirdiği sele maruz kalanlara insani yardımların devam ettiğin söyledi. Selimi, 16 takım hâlinde çalışan 79 arama kurtarma ekibinin yer aldığını belirterek şu ana kadar (1 Kasım) bir kişinin Horasan-ı Rezevi’ye bağlı Türbet Cam bölgesinde hayatını kaybettiğini ifade etti.
Nükleer Anlaşma’yla İlgili Üçüncü Aşamanın Detayları
ABD, 8 Mayıs 2018 tarihinde İran’la yapılan Nükleer Anlaşma’dan çekildikten sonra Avrupalı taraflar INSTEX adı altında bir mekanizma yaratarak İran’la anlaşmayı sürdürmeye çalışmıştır. Ancak İranlı yetkililer INSTEX’in işlevsizliğini neden göstererek daha işlevsel bir mekanizma oluşturulmadığı takdirde ikişer ay arayla aşamalı olarak anlaşma kapsamındaki sorumluluklarından feragat edeceğini bildirmiştir. 7 Kasım 2019 tarihinde bu aşamalardan dördüncüsünün gerçekleşmesi beklenmektedir. Konuyla ilgili şu ana kadar Cumhurbaşkanı Ruhani, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Vaizi ve Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Sahili’nin yapmış olduğu konuşmalardan İran’ın dördüncü aşamada hangi adımları atacağı anlaşılabilmektedir.
Salihi’nin yapmış olduğu konuşmadan İran’ın yeni nesil santrifüjlerle donatılan Arak tesisinin ikinci fazının faaliyete başlamasının yanı sıra zenginleştirmenin %45 civarında arttıracağı anlaşılmaktadır. Ruhani ise 14 Ekim Pazartesi günü konuşmasında İran’ın dördüncü aşamada IR7, IR8 ve IR9 santrifüjlerini faaliyete geçireceğini açıklamıştır.
Kefaletle Serbest Bırakılan Tutukluların Sayısında Artış
Heft Tepe Şeker Kamışı Fabrikası protestoları esnasında tutuklanan İsmail Bahşi’nin avukatı Ferzane Zilabi’nin 30 Ekim Çarşamba günü gazetecilere verdiği bilgiye göre Bahşi 750 milyon tümen karşılığında serbest bırakılmıştır.
Bahşi, 2018 sonbaharında meydana gelen Heft Tepe Şeker Kamışı Fabrikası protestolarında işçilerin sözcülerinden biri olup 2019’un Ocak ayında tutuklanmıştı. Bahşi tutuklandıktan sonra 14 yıl hapis ve 74 kırbaç cezasına çarptırılmıştı.
İran Lübnan’da Taraflara Birlik Çağrısı Yaptı
İran İslam Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Musevi 29 Ekim Salı günü yaptığı açıklamada, Lübnan’daki mevcut duruma yönelik açıklamalarda bulundu. Lübnan Başbakanı Saad Hariri’nin istifasından sonra yaptığı açıklamada, “Lübnan ulusunun ve hükûmetinin bu ciddi ve hassas zamanların üstesinden başarılı bir şekilde geleceğini umuyoruz.” dedi. Sözcü Musevi, Lübnan’daki istikrar ve güvenliğin önemine vurgu yaparak Lübnan halkının meşru taleplerinin sakin bir atmosferde cevap verilebilmesinin bir ihtiyaç olduğunu belirtti.
Lübnan Başbakanı Saad Hariri istifasını 29 Ekim Salı Günü vererek, 13 gündür devam eden kitlesel protestoların temel taleplerinden birini karşılamış oldu. Lübnan halkı kamu kuruluşlarındaki usulsüzlük ve yolsuzluk, yetersiz ve kötü kamu hizmetleri ve kötü ekonomik yönetime karşı 17 Ekim Perşembe Günü eylemlere başlamıştı.
ABD Feragatnameleri Yeniliyor mu?
Reuters Haber Ajansının verdiği bilgiye göre ABD, Rus, Çin ve Avrupa şirketlerinin İran’ın nükleer tesislerinde nükleer silah geliştirmesini zorlaştırmak için çalışmaya devam etmesine izin vermeyi planlıyor. ABD’nin feragatleri yenilemesiyle birlikte İran Arak Ağır Su Reaktörü için çalışmalara devam edecek. Feragatnameler, ABD’nin İran’a diplomasi kapısını araladığı şeklinde yorumlanmaktadır.
Derya Örs: İran’la İlişkiler Türkiye için Çok Önemli
Türkiye’nin İran Büyükelçisi Derya Örs, 30 Ekim Çarşamba Günü Cumhuriyet Bayramı’na yönelik açıklamasında İran ile olan ilişkilerin Türkiye Cumhuriyeti için oldukça önemli olduğunun altını çizdi. Örs, “İran ile paylaştığımız tarihsel ve yakın bağlarımız nedeniyle Tahran’la ilişkilere büyük önem veriyoruz.” dedi. Türkiye Cumhurbaşkanı’nın en sıcak selamlarını İran hükûmetine ve milletine iletmekten memnuniyet duyduğunu da sözlerine ekledi.
IMF’den İran Ekonomisi Hakkında Öngörü
Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) yayımladığı rapora göre İran’ın gelecek yıl bütçesini dengelemek için petrol fiyatlarının varil başına 195 dolara çıkarılmasına ihtiyaç duyacağını açıkladı. Rapora göre İran ekonomisini 2019’da %4,5’lik ve gelecek yıl %5,1’lik mali açık vereceği tahmin edilmektedir. Daha önce IMF, İran’ın % 9,5 negatif büyüme ile ciddi durgunluk içinde olduğu açıklamıştı.
İran Ekonomisinde Ticaret Açığı
İran’ın Gümrük İdaresi verilerine göre Mart-Eylül 2019 döneminde yaklaşık 273 milyon dolar ticaret açığı olmuştur. İran’ın altı aylık dönemde ham petrol hariç ihracatı 21 milyar dolar iken ithalatı da yaklaşık 21,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
ABD’den İran’a Yeni Yaptırım Kararı
ABD ve 6 Arap ülkesi, ilk defa bazı İran kurumlarına ortak bir yaptırım paketi uygulamaya başladı. ABD Hazine Bakanlığı 30 Ekim’de yayımladığı bildiride, Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, BAE ve Suudi Arabistan’la birlikte 21 İranlı kurumu ve 4 İranlıyı da direniş gruplarıyla irtibatlı olduğu gerekçesiyle yaptırım listesine aldı.
Türkiye ve İran Arasındaki Ticaret Rakamları
TÜİK tarafından yayımlanan istatistiklere göre Türkiye’nin İran’a ihracatında 2019’un ilk dokuz ayında %4,4 düşüş yaşanmıştır. Türkiye’nin İran’a Ocak-Eylül 2018 döneminde 1,824 milyon dolar ihracatı varken 2019 yılının aynı döneminde 1,743 milyon dolara gerilediği görülmektedir. Ancak Türkiye’nin Ağustos-Eylül 2019 döneminde İran’a aylık bazda ihracatında bir önceki yılın aynı dönemine göre %12,8 artış göstererek 176 milyon dolara ulaşmıştır.
İran’dan Afganistan’a Dönüş Yapan Mülteci Sayısı Artıyor
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği raporuna göre 2019’un başından bu yana Pakistan ve İran’dan yaklaşık 400 bin Afgan mülteci Afganistan’a geri dönmek zorunda kalmıştır. Bu rakamın 385 bini İran’dan Afganistan’a geri dönüş yapan Afgan mültecilerdir. Ayrıca 2018 yılında yaklaşık 773 bin Afgan mülteci İran ekonomisinin kötüye gitmesi ve ABD’nin İran’a yaptırımları nedeniyle Afganistan’a geri dönmüştür.
Hüseyniye-yi İrşad’da “Emsal-i Kur’an” Adlı Kitabın Sergisi
Hüseyniye-yi İrşad Kütüphanesi tarafından düzenlenen tematik kitap fuarlarının ardından bu defa “Emsal-i Kur’an” konulu bir sergi düzenleneceği bildirildi. Sergi, 30 Ekim ile 11 Kasım tarihleri arasında açık olacak ve Kur’an kıssaları, Kur’an’da meseller ve Fars Edebiyatına yansımaları gibi konulara ilişkin söyleşiler düzenlenecek.
Ünlü Şair ve Söz Yazarları Mehdoht Mohber Vefat Etti
Hayatının son günlerini Corden Caddesindeki Saba Huzurevinde geçiren ünlü şair ve söz yazarı Mehdoht Mohber hayata veda etti. Mohber; Esedullah Melik, Bozorg Leşkeri, Cevad ve Menuçehr Leşkeri, Celil Andalibi gibi müzisyenlerle, Muini Kermanşahi, İrac Cenneti Atai gibi şairlerle çalışmıştı. Şairin son şarkısı “Eman Ez Cüdayi” Ali Reza Eftehari tarafından seslendirildi. Mehdoht Mohber 1943 (1322) yılında İran’ın Reşt şehrinde dünyaya geldi. Gençlik yıllarında Tahran’a gelen Mehdoht mohber burada İrec Cenneti Atai’yle tanıştı. Mohber’in ilk şarkısı Gilan’ın önemli şarkıcılarından Nasır Mesudi tarafından “Gilaneh’de Her Zaman Bahar/Hemişe Bahar Gilane” adıyla seslendirmiştir. Mohber’in şarkı koleksiyonu “Dünün Şarkıları, Bugünün Şarkıları/Teraneyi Diruz, Teraneyi Emruz” başlığıyla Neşr-i Peykan tarafından yayımlanmıştır. Mohber hayatının son zamanlarında şiir ve şarkılarının bir kısmını “Şiirin Sesi/Sedayı Şair” başlığıyla yeniden seslendirmişti.
Hüseyin Abbasi Serbest Bırakıldı
Hüseyin Abbasi’nin avukatı Mehdi Caferi Nejad tarafından konuya ilişkin “Mahkemenin hükmettiği karar neticesinde cezanın üçte birini çekmesi sebebiyle müvekkilim serbest bırakıldı.” açıklamasında bulundu. Nejad, ceza indirimine gidilmesine sebep olarak İslam Ceza Kanunu’ndaki şartlı özgürlük maddesini gösterdi.
Abbasi Amadnews’e ilişkin yaptığı açıklamalar sebebiyle yedi ay hapis cezasına mahkûm edilmişti. Abbasi’nin tutuklanma haberi siyasi nedenlerden ötürü İstihbarat Bakanlığının şikâyetiyle açıklanmıştı.