Haftalık Basın Özeti 3-10 Kasım 2017

Haftalık Basın Özeti 3-10 Kasım 2017
Haftalık Basın Özeti 3-10 Kasım 2017 (13-19 Aban 1396)
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

Orduda Yeni Atamalar

Devrim Rehberi Ali Hamenei ‘başkomutan’ sıfatıyla orduya üç atamada bulundu. Hamenei, Ordu İkinci Komutanlığına Tuğgeneral Muhammed Hüseyin Dâdres’i atadı. Dâdres’ten önce bu görevi yürüten Tuğgeneral Ahmed Rıza Pûrdestan bir sene önce bu göreve getirilmişti. Hamenei ayrıca 2007’den beri Ordu Deniz Kuvvetleri Komutanlığını üstlenen Amiral Habibullah Seyyari’yi Ordu Koordinasyonundan Sorumlu Yardımcılığına atadı. Seyyari’den boşalan göreve ise Amiral Hüseyin Hanezadi atandı.[1]

Cumhurbaşkanı Ordu Komutanlarıyla Görüştü

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani 4 Kasım Cumartesi günü ordu komutanlarıyla bir araya geldi. Görüşmede Ordu Genel Komutanı, Kara Kuvvetleri Komutanı, Hava Kuvvetleri Komutanı, Deniz Kuvvetleri Komutanı ve Hatem’ul Enbiya Hava Savunma Karargâhı Komutanları yer aldı. Ruhani, hükümet ve millet olarak silahlı kuvvetleri desteklemeye devam edeceklerini söyledi. Silahlı kuvvetlerin tarafsız olması gerektiğini vurgulayan Ruhani, ordunun en büyük sermayesinin kamuoyunun güvenini almış olması ve siyasi akımlarla herhangi bir bağının olmaması olduğunu belirtti.

Emperyalizmle Mücadele Günü

Emperyalizmle Mücadele Günü 4 Kasım Cumartesi günü saat 09:30 sularında Tahran’da eski ABD Büyükelçiliğinin önünde başladı. Tahran başta olmak üzere ülke genelinde gösteriler düzenlendi. 4 Kasım 1964 tarihinde Amerikan ve İsrail aleyhine konuşma yapan İmam Humeyni Şah rejimi güçleri tarafından tutuklanmış, tutuklanmanın ardından sürgün edilmişti. İnkılap hareketinin yoğun olduğu 4 Kasım 1978'de Şah rejimi güçlerinin gösteri düzenleyen üniversite öğrencileri üzerine ateş açmasıyla bir grup öğrenci hayatını kaybetmişti. 4 Kasım 1979'da ise Amerikan Büyükelçiliği bir grup üniversite öğrencisi tarafından işgal edildi. 90 kişiyi rehin alan üniversite öğrencileri, rehinelerin 52'si 444 gün boyunca serbest bırakılmadı. Bu olayın ardından ABD-İran ilişkileri koptu.

Babek Zencani’nin Ortaklarına 20 Yıl Hapis

Devrim Mahkemesi 28. Şube Hâkimi olan Muhammed Mugise, petrol yolsuzluğu dosyasından yargılanan Babek Zencani’nin iki ortağı Hamid Fellah Hirevi ve Mehdi Şems’in 20 yıl hapis cezasına çarptırıldığını ve malların devlete geri iade edilmesine karar verildiğini söyledi.

Keyhan Gazetesine İki Günlük Yayın Yasağı

Genel yayın yönetmeni Devrim Rehberi tarafından atanan İran’ın muhafazakâr gazetesi Keyhan, 6 Kasım Pazartesi günü Husilerin Riyad'a füze saldırısı sonrası "Riyad'tan Sonra Hedef Dubai" manşeti atmıştı. Bunun üzerine Tahran Savcılığı, Milli Güvenlik Yüksek Konseyi Sekterliğinin şikâyeti üzerine Keyhan Gazetesinin haberini ülkenin bölgesel politikalarına aykırı bularak iki gün yayını durdurma cezası verdi. Söz konusu ceza 11-12 Kasım cumartesi-pazar günleri uygulanacak.

Yargıdan Mağdurlara Gönderme

İran’da Arman, Caspian ve Pedide-i Şandiz gibi bazı finans kuruluşlarının iflas etmesi sonucunda paralarını alamayan vatandaşlar, yargının bu konudaki kararının uygulamamasıyla birlikte 23 Ekim Pazartesi günü meclis önünde protestoda bulunmuştu. Konuya ilişkin değerlendirmede bulunan Yargı Başkan Yardımcısı Muhammed Bakır Ülfet, mağdurların hepsine mazlum gözüyle bakılmaması gerektiğini söyledi. Finans kuruluşlarına para yatıranların bu merkezlerin izinsiz faaliyet gösterdiğini bildiklerini ve ‘emeksiz kazanç’ elde etmek için oralara gittiklerini belirten Ülfet, aslında vatandaşların bugün karşılaştıkları zarara kendi ayaklarıyla gittiğini ifade etti.

Ruhani’den Hamenei’ye Mektup

Tahran Belediye Meclis üyesi Hasan Halil Abadi Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin Tahran Belediye Meclis üyeleriyle yaptığı görüşmede Devrim Rehber Ali Hamenei’ye son günlerde ülke gündemini meşgul eden Yezd Belediye Meclis Üyesi Sipenta Niknam meselesiyle ilgili mektup yazdığını söylediğini aktardı.

3 Bakana Gensoru

Tahran Milletvekili İlyas Hazreti Twitter hesabından İçişleri, Çalışma ve Milli Eğitim Bakanlarıyla ilgili gensoru tasarısıyla ilgili açıklamada bulundu. İçişleri Bakanı Abdül Rıza Rahmani Fazli hakkında gensoru vermek için 22 imza toplandığını belirten Hazreti, Çalışma Bakanı Ali Rebii’nin gensoru tasarısına başlandığını söyledi. Hazreti, Milli Eğitim Bakanı Muhammed Bathayi hakkındaki gensorunun Milli Eğitim Mensupları Fonu’nda adı yolsuzluğa karışan kişileri göreve alması ve görevde tutmasıyla ilgili olduğunu söyledi. İçişleri Bakanına bazı valilerin atanmasında bazı milletvekillerinin rahatsızlığı nedeniyle gensoru verilecekken, bakanlıkta dördüncü yılını dolduran Çalışma Bakanının performansının milletvekilleri tarafından değerlendirildiği ve birçok eleştiri alması nedeniyle gensoru verilecek.

Meclis Saldırısında Yeni Gelişmeler

Tahran Savcısı Abbas Caferi Devlet Abadi, İran Meclisine 7 Haziran Çarşamba günü DAEŞ tarafından gerçekleşen saldırıyla ilgili şimdiye kadar 23 kişinin tutuklandığını söyledi. DAEŞ üyeleri konusunda mahkemeye gönderilen diğer dosya hakkında da konuşan Devlet Abadi, bu dosyanın aileleriyle birlikte DAEŞ’e katılmak için İran’dan çıkarak Suriye’ye gidenlerle ilgili olduğunu açıkladı. Devlet Abadi, bu kişilerin terör örgütünün Suriye’den çekilmesiyle mecburen İran’a döndüklerini ve çoğunun, eşleri örgüt üyesi olan kadınlardan oluştuğunu ifade etti.

Zarif’in Tacikistan Ziyareti

Dışişleri Bakanı Cevad Zarif 8 Kasım Çarşamba günü Tacikistan’a gitti. Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman ile bir araya gelen Zarif ikili ilişkiler ve bölgesel güvenlik konularıyla ilgili fikir alışverişinde bulundu. Zarif’in bir günlük ziyaretinin asıl nedeninin iki ülke arasındaki soğuk ilişkileri düzeltmek olduğu belirtildi. Ayrıca, Zarif Tacikistan’ın Başkenti Duşanbe’de açılan yeni İran Büyükelçilik binasının açılışına da katıldı.

Zarif’in Özbekistan Ziyareti

Dışişleri Bakanı Cevad Zarif Tacikistan ziyaretinin ardından “Orta Asya’da Güvenlik ve İstikrarlı Kalkınmanın Sağlanması” konulu uluslararası foruma katılmak için Özbekistan’ın Semerkant şehrine gitti. Zarif, Orta Asya turu çerçevesinde gittiği Özbekistan’da Cumhurbaşkanı Şevket Mir Ziyayev’le görüştü. Görüşmede İran, Özbekistan ve Afganistan arasında demiryolu alanında iş birliği yapmak üzere üçlü bir komisyonun kurulması kararlaştırıldı.

İran, Irak Sınır Kapısını Kapattı 

İran Gümrük İdaresinin talimatıyla Irak sınır kapılarının 9-14 Kasım 2017 tarihleri arasında kamyonlar için kapatıldığı duyuruldu. Bunun nedeninin ise Erbain törenlerine katılmak için İran’dan Irak’ın Kerbela kentine gitmeye çalışanların geçişlerini kolaylaştırmak olduğu açıklandı.

Dışişleri Bakan Yardımcısı Paris’te

İran Dışişleri Bakanı Yardımcısı Macid Tahti Revançi, 9 Kasım Perşembe günü temaslarda bulunduğu Paris’te Fransa Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Gordo Montine’la bir araya geldi. Diplomatların görüşmelerinin ana gündemi nükleer anlaşma, ikili ilişkiler ve bölgesel gelişmelerdi. Görüşmede Amerika’nın nükleer anlaşmaya yönelik yükümlülüklerini yerine getirmemesine karşı AB’nin daha ciddi tavır sergilemesi gerektiğini vurguladı.

İran-Türkiye Ticaretinde Artış

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 4 Ekim’de İran’a yaptığı ziyarette konuşulan konular ve sonrasında alınan kararlar ile iki ülke arasındaki ticaretin artmasına yönelik beyanlar daha önceleri de dile getirilmiş, konunun önemi sık sık vurgulanmıştı. TÜİK tarafından açıklanan veriler, iki ülkenin de bu konuda çalışmalar yaptığını doğruladı. Rakamlar, Türkiye'nin İran'dan yaptığı dokuz aylık ithalatın 5,8 milyar doları aştığını ve 2016 yılının Ocak-Eylül dönemine kıyasla yüzde 75 artış gösterdiğini gösteriyor. İki ülke arasındaki toplam ticaret yılın ilk dokuz ayı için 8,1 milyar doları aştı. Ancak ithalatta gözlemlenen bu artışa rağmen iki ülke arasındaki ticaretteki artış %14,2 ile sınırlı kaldı. Bunun sebebi ise Türkiye’den yapılan ihracatta %65’lere varan düşüş. Fakat iki ülkeden de yetkililer bu düşüşün tersine dönmesi ve 30 milyar dolar ticaret hacmi konusunda hemfikir.

Her 4 Evden 1’indeki Tüm Bireyler İşsiz

İran’da son dönemlerde artan işsizlik oranları sık sık gündemde yer bulurken, son açıklanan veriler sorunun işsizliğin çok ötesinde bir hale dönüştüğünü gösteriyor. İran Merkez Bankası tarafından açıklanan istatistiklere göre İran’daki toplam hane halkları arasında tüm bireylerin işsiz olduğu hane halkı oranı %26. Bu orana göre toplam 4,8 milyon evdeki tüm bireyler işsiz. Buna ek olarak yaklaşık 1,27 milyon hane halkı da aylık 104$’dan daha az bir miktarla geçinmeye çalışıyor. Üstelik bu bireylerin devletten aldığı sübvansiyonlar dışında başka bir gelir kaynağı da yok. Çalışan kesim için de giderek kötüleşen bir durum söz konusu. Araştırmalara göre düşük ve orta sınıfların satın alma gücünde uzun zamandır bir düşme eğilimi gözlemlenmekte. Bu sebeple de yabancı ürünlerle rekabet edemeyen yerli üreticiler de mali kayıplarla ve zaman zaman kapatmalarla karşı karşıya kalıyor. İşsizliğin arttığı ve ailede çalışan sayısının düştüğü göz önünde bulunduğunda, sürecin bu şekilde devam etmesi yalnız yerli üreticileri değil aynı zaman da sübvansiyonlar sebebiyle hükümeti de zor duruma düşürecek gibi görünüyor.

Hıristiyanlar Erbain Yürüyüşünde

Hz. Hüseyin ve 72 arkadaşının Irak'ın Kerbela şehrinde şehit edilmesinin 40. günü nedeniyle Kerbela'da düzenlenen anma törenine milyonlarca Şii katıldı. Geçtiğimiz günlerde gerçekleşen Erbain Yürüyüşüne[2] bu yıl Hıristiyanların da katıldığı gözlemlendi. Ayrıca bu Erbain Yürüyüşüne Rus siyaset bilimci, Neo-Avrasyacılık'ın ve Rus milliyetçiliğinin önemli temsilcisi ve Ulusal Bolşevik Partisi ve Avrasya Partisi kurucularından Aleksandr Gelyeviç Dugin’in ve Jeopolitika Dergisi Baş Editörü Leonid Savin’in de katılması dikkat çekti.

Cinsiyet Ayrımcılığında İran 140. Sırada

İran Cumhurbaşkanlığı Kadın ve Aile İşleri Yardımcılığı Uluslararası Genel Müdürü Leyla Falahati, Dünya Ekonomik Forumu 2017 en son raporuna göre, İran’ın kadınların aleyhine cinsiyet ayrımcılığında dünyanın 144 ülkesi içinde 140. sırada olduğunu açıkladı. Bu listede Çad, Suriye, Pakistan ve Yemen gibi dört ülke İran’ın arkasından gelmekte. Leyla Falahati, ekonomi, eğitim, sağlık ve siyasi katılım gibi dört ana konu esas alınarak hazırlanan bu rapora göre İran’ın bu 144 ülkenin içinde eğitim alanında 100., sağlık konusunda 135., kadınların siyasete katılımı alanında 136. sırada yer almakta olduğunu sözlerine ekledi.

Saate 49 Kişi Tutuklanıyor

İran Refah Örgütü Başkanı Danışmanı ve Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Başkanı Musevi Çelek, uyuşturucu bağımlığının önlenmesi konusunda yaptığı açıklamasında, İran’ın çok çeşitli sosyal problemlerle karşı karşıya olduğunu dile getirdi. İran’da uyuşturucu bağımlığının önlenemez bir hastalık haline dönüştüğünü ve bu hastalığın giderek yaygınlaştığını belirtti. Uyuşturucu bağımlığına ve diğer sosyal problemlere bağlı olarak işlenen suçlardan dolayı her saat 49 kişinin ceza evlerine gönderildiğini söyleyen Musevi Çelek, dünyada her 100.000 kişiden 140’nın ceza evlerine düştüğü halde, bu rakamının İran’da 270 kişiyi bulmasından kaygı duyduğunu, İran adli makamlarının açıklamalarına göre ülkede 15.200.000 suç dosyasının bulunduğunu ve bunun 80 milyon nüfuslu İran için çok yüksek bir rakam olduğunu açıkladı. Musevi Çelek, İran’da halkın %25’nin en düşük yaşam standardının altında hayat sürdürmesini, her 4 evlilikten birisinin boşanma olarak kayıtlara girmesini, 66.000’den fazla AIDS’li kayıtlı hastanın bulunmasını İran’ın önde gelen sosyal problemlerinden bazısı olarak dile getirdi.

Ermenistan-İran İlişkileri

Ermenistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Şavarş Koçaryan, İlna Haber Ajansına verdiği röportajda İran’ın Avrupa’ya ulaşımı için Azerbaycan, Türkiye gibi birçok yolu olduğunu, fakat Ermenistan’ın bu yollara göre daha kısa mesafede olduğunu ve hatta Ermenistan sınırlarından Karadeniz ve Avrupa’ya ulaşım ve ticari yollar açısından Ermenistan’ın İran için daha kolay olduğunu söyledi. Geçen yıl vizelerin kaldırılmasıyla birlikte her iki ülke vatandaşlarının seyahat etmesi kolaylaşmıştı. Türkiye’nin Ermenistan ile diplomatik ve siyasi ilişkileri olmamasına rağmen Türkiye’nin bu gergin siyasi ortamda Ermenistan’a her yıl 500 milyon dolar kıyafet ağırlıklı ihracat yaptığına işaret eden Şavarş Koçaryan, İran’ın Ermenistan ile ilişkilerinin çok iyi olmasına rağmen İran’ın kendi ülkeleri ile yıllık ticaret hacminin 200 milyon dolar civarı olmasının İran’ın ihmalkarlığı olduğunu belirtti. Bu rakamın, her iki ülke arasındaki iyi kültürel ve politik ilişkilere rağmen çok düşük olduğunu ve 200 milyon doların ciddi bir rakam olmadığına işaret etti. Koçaryan son olarak Ermenistan Başbakanı Karen Karapetyan’ın geçen ayki İran ziyaretinin bu açıdan verimli olacağını ümit ettiğini sözlerine ekledi.

Tahran’da Kaçakçılık Operasyonları

Tahran'da yapılan operasyonlar neticesinde 11 milyon kaçak CD-DVD ve müstehcen çizgi film ele geçirildi. Tahran Emniyet Müdürü General Hüseyin Rahimi yaptığı açıklamada ele geçirilen CD ve DVD'lerden 5 milyonunun hemen imha edildiğini belirtti. General Hüseyin Rahimi, 400 CD-DVD dağıtıcısı denetlenirken 700 civarında cd kopyalama cihazı ele geçirildiğini açıkladı.

Erbain Törenleri

Hürremşehr’in batısında yer alan İran-Irak sınır bölgesi Şelemçeh’de düzenlenen Erbain törenlerine İran’ın farklı şehirlerinden 1 milyona yakın vatandaş katılırken İran dışından da çok sayıda katılım oldu. Erbain ziyaretçilerinin Irak’tan İran’a dönüşlerinin başlamasıyla birlikte, Erbain Kayıt ve Sevk Kurulu Sekreteri’nin yaptığı açıklamaya göre bu yıl Erbain ziyaretçilerinden sadece üçte birinin resmî kanallar aracılığı ile gittiğini belirtti. Hac Organizasyonu Genel Müdürü Muhsin Nezafeti, 2 milyon 320 bin kişinin bu organizasyona katıldığını belirtirken bu sayıdan sadece 920 bin kişinin Hac Organizasyonları Müdürlüğü bünyesinde vize alarak katıldıklarını açıkladı.

Beyaz Evlilik

“İzdivac-i daimî/süresiz evlilik” ve “izdivac-i muvakkat/geçici evlilik” gibi kavramlar İran’da yaygın olarak kullanılmakta ve İran yasalarına ve toplumun örf ve adetine de ters düşmemektedir. Ama son zamanlarda İran’da “izdivac-i sefid/beyaz evlilik” kavramı da sıkça dillendirilmeye ve duyulmaya başlanmıştır. Beyaz evlilik, herhangi resmî ve dini bir kaydı olmayan iki karşı cinsin bir arada yaşadığı evlilik olarak tarif edilmektedir. İran’da bekar veya yalnız yaşayan gençler bulunmaktadır ve bunlar genelde iki grup şeklinde yoğunlaşmaktadırlar: Birinci grup, bir ailesi olmakla birlikte yalnız yaşamayı tercih edip bir ev kiralıyor ve bağımsız olarak yaşıyor. İkinci bir grup ise öğrencilik, iş bulmak gibi amaçlarla başka şehirlere gidip yalnız yaşamakta olan gençler veya boşandıklarından dolayı tek başlarına yaşmakta olan gençler.

Teşhis-i maslahat-i Nizam’ın Elit Merkezi Üyesi, Patolog ve Üniversite Öğretim Üyesi Mecid Ebheri’nin, bekar ve yalnız yaşamı tercih eden yukarıdaki üç grubu kapsayan ve Tahran, Isfahan, Meşhed, Şiraz ve Reşt gibi büyük şehirlerde yaşayan %30 kız, %70 erkek olmak üzere 1640 kişi üzerinde yaptığı araştırmada şu sonuçlar ortaya çıkmıştır: Bu gençlerin %80’i kendi ailesiyle ahlaki yönden anlaşamamakta ve arkadaşlarıyla sınırlı görüşmeleri bulunmaktadır. Daha sonra sırasıyla boşanma, bağımsız yaşamaya başladıktan sonra aileye geri dönüş isteğinin olmaması, dikkate değer mali kazanç, coğrafya bakımından ailelerinin yanında yaşamak istememek ve diğer sebepler gözükmektedir. Araştırmanın en dikkate değer sonucu ise yalnız yaşamayı tercih eden gençlerin %15’inin, adına beyaz evlilik denilen ve karşı cinsle herhangi bir kaydı bulunmayan yaşam tarzı seçmiş olmasıdır. Beyaz evliliğin sosyal ve diğer problemleri beş yıldan beri de medyada gündeme getirilmektedir.

Şiiler Mezhep Değiştiremez

İran Nüfus İdaresi Kurumu Sözcüsü, yaptığı açıklamada kimliklerdeki din ve mezhep adlarını değiştirmek isteyenlerin ancak ülkede ismi kayıtlı olan dinler ve mezhepler arasında değişiklik yapabileceğini, bunun da yalnızca seçilen din veya mezhebin diğerine göre yaygınlığına bağlı olduğunu söyledi. Yani İran’da en yaygın olan Şia mezhebindekiler diğer mezhepleri veya dinleri seçemezler.


[1] İran’da Ordu ve Devrim Muhafızları genel komutanları, genel komutan yardımcıları ve kuvvet komutanları doğrudan Devrim Rehberi tarafından atanır.

[2] Bu törene yürüyerek katılım yapıldığından “Erbain Yürüyüşü” denilmektedir.