Haftalık Basın Özeti 31 Mayıs-6 Haziran

Haftalık Basın Özeti 31 Mayıs-6 Haziran
9-15 Hordad 1399
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

Benzin Zammı Protestolarına İlişkin Resmî Açıklama

İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politikalar Komisyonu Başkanı Mücteba Zünnur, Kasım 2019’da meydana gelen benzin zammı protestolarında yaralanan ve hayatını kaybedenlerin sayısına ilişkin resmî verileri açıkladı. Hayatını kaybedenlerin sayısı 230, yaralananların sayısı 2000 olarak ifade edilirken kolluk kuvvetlerinden 5.000 kişinin de yaralandığı belirtildi. Zünnur, açıklamasında protestolar sırasında kamu kurumlarının binalarına ve mallarına verilen zararın bilançosunu da açıkladı: 497 kamu ve özel sektöre ait merkez tahrip edilirken kamuya ve hükûmete ait 230 aracın, kolluk kuvvetlerine ait 569 araç ve motosikletin zarar gördüğü, 991 banka şubesinin yakılarak tahrip edildiği, 123 benzin istasyonun ve vatandaşlara ait 422 aracın zarar gördüğünü açıkladı.

Koronavirüs Salgınında İkinci Dalga Tehlikesi

İran Sağlık Bakanlığı Sözcüsü Kiyanuş Cihanpur, basın toplantısında güncel koronavirüs vakalarını ve ölüm sayılarını açıkladı. Toplam 167 bin 156’ya ulaşan vaka sayısıyla İran, ikinci dalga ile karşı karşıya kaldı. Cihanpur, vaka ve ölüm sayılarının artmasına ilişkin bazı illerde sosyal mesafe kurallarına uyulmadığını ve maske kullanılmadığını da belirtti. Öte yandan Cumhurbaşkanı Ruhani, halkın sağlığının gözetilmesinin hükûmetin öncelikli politikası olduğunu, koronavirüs salgının geleceğinin belirsiz olduğunu ve halkın günlük yaşamını bu virüse uyarlayarak sürdürmesi gerektiğini ifade etti.

Hamenei’den Değişim ve Dönüşüm Mesajı

Devrim Rehberi Hamenei’nin, İmam Humeyni’nin ölüm yıl dönümü münasebetiyle yaptığı konuşması televizyonlardan canlı yayımlandı. Hamenei, Humeyni’nin dönüşüm yaklaşımı ve daima ileriye yönelme eğilimi üzerinde durarak Humeyni’yi “Dönüşüm İmamı” olarak adlandırdı. Bu dönüşüm İran halkının boyun eğen bir ulustan mücadele eden bir ulusa evrilmesiyle açıklanırken gençlerin ve genç neslin görüşünde köklü bir değişiklik getirmesi bakımından da değerlendirildi.

Bakıri: Silahlı Kuvvetler Düşman Tehdidine Karşı Temkinli

İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri, İmam Humeyni’nin ölümünün 31. yıl dönümüne ilişkin bir mesaj yayımladı. Bakıri, mesajında Humeyni’ye ve Devrim Rehberi Hamenei’ye olan bağlılığını ifade ederek Silahlı Kuvvetlerin Devrim Rehberi’nin talimatları doğrultusunda ulusal ve güçlü stratejiler planladığını belirtti. Düşmanlara karşı pasif değil aktif ve daima Devrim öğretisi doğrultusunda ilerleyen bir savunma mekanizmasına sahip olduğunu vurguladı. Mesajında, Humeyni’nin ideallerinin korunmasının halk tarafından bugün olduğu gibi olağanüstü şartlarda dahi bir görev olarak yürütüldüğünü belirtti.

Bazargan-Habur Sınır Kapıları Yeniden Açıldı

Türkiye, İran’da görülen koronavirüs salgını nedeniyle 23 Şubat’ta İran ile sınır kapılarını geçici olarak kapatma kararı almıştı. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, İran’a açılan gümrük kapılarının sağlık protokolleri çerçevesinde tekrar açılacağını ifade etmişti ve 4 Haziran tarihinde gümrük kapılarının resmen açıldığına ilişkin duyuruda bulundu. İran-Türkiye Karma Ekonomik İşbirliği Komisyonu Eş Başkanı Vaizi, Türkiye’nin yaptığı duyuruya ilişkin teşekkürlerini sundu ve koronavirüs salgınının İran-Türkiye ilişkilerinin gelişmesini durduramayacağını dile getirerek ticaret hacminin artacağına değindi.

Pompeo Silah Ambargosunun Uzatılacağından Emin

Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, 1 Haziran Pazartesi günü Amerikan Girişim Enstitüsüne (AEI) yaptığı açıklamalarda ekim ayında sona erecek olan Birleşmiş Milletlerin İran’a uyguladığı silah ambargosunun uzatılacağından emin olduğunu söyledi. Washington tarafından önceki haftalarda yapılan açıklamalara da paralel olarak ABD, anlaşmanın devamı için ya da en azından İran’ın silah ticaretini engellemek için bütün diplomatik gücünü kullanacağını belirtti. Pompeo, ABD’nin maksimum baskı politikaları çerçevesinde yürürlükte olan İran yaptırımlardan çok daha büyük planı olduğunun altını çizdi.

İran ve Venezuela Petrol Ticareti Devam Edecek

İran’ın Amerikan yaptırımlarından dolayı petrol sıkıntısı çeken Venezuela’ya gönderdiği beş petrol tankerinin ulaşmasının hemen ardından Dışişleri Bakanı sözcüsü Abbas Musevi 1 Haziran Pazartesi günü yaptığı açıklamada Karakas’ın talep etmesi hâlinde İran’ın petrol ticaretine hazır olduğunu söyledi.

Cevad Zarif’ten İranlı Profesör Açıklaması

İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, 2 Haziran Salı günü Instagram üzerinden yaptığı açıklamada ABD’de ticari sırları çalmaktan yargılanan ve beraat eden İranlı profesör Dr. Siros Asgari’nin İran’a dönüş yolunda olduğunu söyledi.

Asgari, Nisan 2016’da federal savcılar tarafından açılan soruşturma çerçevesinde tutuklanmıştı. Zarif yaptığı açıklamalarda iki ülke arasında herhangi bir mahkûm takasının söz konusu olmadığını vurgulayarak Dr. Siros Asgari’nin mart ayında Amerika’da tutuklanan birkaç İranlı bilim adamından biri olduğunu hatırlattı.

İran’da Tutuklu Olan ABD’li Asker Serbest Bırakıldı

İran Dışişleri Bakanı Sözcüsü Abbas Musevi, 2018 yılından bu yana tutuklu olan ABD’li eski asker Michael White’ın mahkûmiyet süresi ve insan hakları dikkate alınarak serbest bırakıldığını açıkladı. ABD Başkanı Donald Trump kararın ardından Twitter hesabından İran’a teşekkür ederek İran’ın attığı bu adımın yeni bir anlaşmaya kapıyı araladığını belirtti.

İran Üzerinden Petrol Ürünlerinin Geçişi Yasaklandı

İran Bakanlar Kurulu, Petrol Bakanlığının önerisiyle benzin, dizel ve benzeri petrol ürünlerinin İran üzerinden diğer ülkelere transitini yılsonuna kadar yasakladı. Böylece başka bir komşu ülkeye ulaşmak için İran’dan kargo geçişi, kara ve deniz sınırlarından transit geçişler yasaklandı. Petrol Ürünleri İhracatçıları Birliği Sözcüsü Hamit Hüseyni’ye göre İran, ABD’nin yaptırımlardan dolayı petrol gelirlerinin önemli bir kısmını kaybetti ve alınan kararın petrol ürünlerin ihracatının daralmasını önlemek için önemli olduğunu belirtti.

Hane Halkı Ortalama Geliri Düştü

İran Meclis Araştırma Merkezi tarafından yayımlanan rapora göre 2011-2019 arası hane halkı ortalama geliri reel olarak %34 azaldı. Bu rakam İranlıların reel gelirinin son dokuz yılda 1/3 oranında gerilediği anlamına geliyor. Ayrıca Meclisi Araştırma Merkezi 2011 yılındaki kişi başına düşen gelir seviyesine tekrar ulaşmak için 1399’dan itibaren %8 ekonomik büyüme ile en az 6 senenin gerektiğini öngörüyor. Verilere göre 2011 yılında İran’da kişi başına düşen gelir sabit fiyatlarla 74 milyon riyal iken 2019 yılında 49 milyon riyale gerilemiştir.

İran’ın Petrol Dışı İhracatı Düştü

İran Gümrük İdaresi’nin verilerine göre İran’ın petrol dışı ihracatı 1399 yılının ilk iki ayında (23 Mart-20 Mayıs) geçen yılın aynı dönemine göre %49 düşüş ile 4.3 milyar dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu aynı dönemde İran’ın Çin’den yaptığı ithalatı 6.8 milyar dolardan 5 milyar dolara geriledi.

İran ile Avrasya Ekonomik Birliği Ülkeleriyle Ticareti Arttı

İran’ın Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) ülkeleriyle dış ticaret hacmi son 7 ay içinde 2 milyar doları aştı. İran ve AEB 27 Ekim 2019 tarihinde yapılan Tercihli Ticaret Anlaşmasının (Preferential Trade Agreement) imzalamasından sonra İran’ın üye ülkelere yaptığı ihracatında %70’lik bir artış olmuştur.

Avrasya Ekonomik Birliği Rusya, Ermenistan, Kazakistan, Belarus ve Kırgızistan ülkelerinden oluşmaktadır.

İran’da Yoksulluk Artıyor

İran Meclis Araştırma Merkezi, ülkedeki toplam yoksulluk oranının 1390-1397 arası dönemde %15’ten %18.4’e çıktığını belirtti. Ayrıca Tahran’da yaşayan 4 kişilik bir aile için 2017’de 2 milyon 500 tümen olan yoksulluk sınırı, 2019’da 4 milyon 500 tümene yükseldi. Buna göre Tahran’da yoksulluk sınırı iki yıl içinde %80 arttı.

İran ile Irak arasında Elektrik İhracat Sözleşmesi Uzatıldı

İran Enerji Bakanı Rıza Erdekaniyan Irak’a elektrik ihracatı anlaşmasının 2 yıl daha uzatıldığını açıkladı. Bağdat’ı ziyaret eden Erdekaniyan, daha önce Irak’a elektrik satış sözleşmelerinin bir yıllık olduğunu fakat bu ziyarette müzakerelerin nihaileştiğini ve 2020 ile 2021 yılları için elektrik satış sözleşmesinin imzalandığını söyledi. Erdekaniyan, ziyarette Irak’ın elektrik satışından olan borcunun yarısına karşılık 400 milyon doların ödendiğini belirtti.

İran’ın Petrol Gelirlerinde Tarihi Düşüş

İran Bütçe ve Planlama Kurumu Başkanı Muhammed Bakır Nobaht 1398 yılının petrol gelirlerinin 9 milyar doların altına indiğini belirti. Petrolden 2011 yılında 100 milyar dolardan fazla gelir elde edilirken son yıllardaki yaptırımlar nedeniyle petrol geliri 1398 yılında 8.9 milyar dolara geriledi.

Cenneti’den 11. Dönem Milletvekillerine Tavsiyeler

Anayasayı Koruyucular Konseyi Başkanı Ayetullah Cenneti 1 Haziran Pazartesi günü yaptığı konuşmada resmî faaliyetleri 27 Mayıs’ta başlayan 11. Dönem İslami Şura Meclisi üyelerine tavsiyelerde bulundu. Cenneti, 290 milletvekili olan İslami Şura Meclisinin önceki dönem milletvekillerinden 117 kişinin yeteri oyu alamamasına ve 70 kişinin adaylığının onaylanmamasına değinerek 11. Dönem milletvekillerinin bu durumdan ders almaları gerektiğini söyledi. Cenneti aynı şekilde Meclisin açılışında okunan Devrim Rehberinin mesajlarının çok değerli olduğunu ve mesajın her bendinin milletvekilleri için bir yol haritası niteliğinde olması gerektiğini söyledi. Cenneti benzer şekilde yasa tasarılarında temel kanunların dikkate alınması gerektiğini ve bu çerçevede seçim kanunlarının değişmesi gerektiğini belirterek seçim kanununda adaylık başvurusunun yasalaşmasıyla bu alanda önemli bir sorunun ortadan kalkacağını söyledi.

Muhammed Rafsancani’den Açıklamalar

Ayetullah Ekber Haşimi Rafsancani’nin kardeşi Muhammed Haşimi Rafsancani 2 Haziran Salı günü yayımlanan bir röportajda 1989’daki Devrim Rehberi seçimiyle ilgili açıklamalarda bulundu. Rafsancani, Devrim Rehberi’nin naibi olarak görev yapan Ayetullah Muntazeri’nin görevden alınmasının gündeme gelmesiyle Humeyni’nin bu görev için ağabeyi Ekber Haşimi Rafsancani’ye öneride bulunduğunu ancak ağabeyinin bu öneriyi kabul etmediğini açıkladı. Muhammed Rafsancani ağabeyinin Muntazeri’nin görevden alınmasından dolayı çok üzüldüğünü ve bir hafta boyunca ağladığını aktararak Muntazeri’nin azlinde etkisinin olduğu düşünülmesin diye bu öneriyi kabul etmediğini ifade etti. Rafsancani aynı şekilde ağabeyinden aktararak o dönem Rehberlik görevi için Ayetullah Mişkini, Musevi Erdebili ve Hamenei’den oluşan üç kişilik bir heyetin de söz konu olduğunu ancak bu heyetin oylamada teyit edilmediğini ifade etti. Rafsancani benzer şekilde Ayetullah Golpayegani’nin de Rehberlik görevi için oylamaya gittiğini fakat Rehberi seçmek için görevlendirilen çoğunluğu Kum İlim Havzası Müderrisler Topluluğunun üyeleri olan 12-14 kişilik heyetin büyük bir kısmının Golpayegani’yi onaylamadığını aktardı. Rafsancani ağabeyinin Humeyni ile Uzmanlar Meclisi arasında iletişimi sağlayan kişi olduğuna değinerek Hamenei’nin Rehber olarak seçilmesinde etkili olduğunu belirtti.

Müderrisler Topluluğundan Humeyni’nin Vefat Yıldönümüyle İlgili Bildiri

Kum İlim Havzası Müderrisler Topluluğu 3 Haziran Çarşamba günü Ayetullah Humeyni’nin vefat yıldönümü münasebetiyle bir bildiri yayımladı. Bildiride Humeyni, büyük bir Fakih olarak nitelendirilip belli nedenlerden dolayı arka plana itilen İslam’ın tekrar ön plana çıkmasını sağlayan kişi olarak tanımlandı. Humeyni’nin Kerbela hadisesinden esinlenerek emperyalizmin karşısında durduğu ve bu çerçevede İslami ve halkçı bir devlet inşa ettiği ifadeleri yer aldı. Bildiride Humeyni’nin en büyük mirasının Velayet-i Fakih olduğu ve Hamenei’nin bu mirasın koruyucusu olduğu ifade edildi.