İran’ın Batı Azerbaycan Turizm Politikası ve Ermeni Badarak Yortusu
Her yıl olduğu üzere bu yıl da İran’ın Batı Azerbaycan Eyaleti’ndeki Çaldıran ilçesinde Ermeniler tarafından 64. Uluslararası Badarak Şükran Günü kutlanmıştır. Apostolik Hıristiyan Ortodoks inancını taşıyan bütün dünya Ermenilerinin kutladıkları ve geleneksel olarak her yıl temmuz ayında düzenlenen bu dinî bayramın bu yıl İran’da, 12-14 Temmuz 2018 (21-23 Tîr 1397) tarihleri arasında yapılması kararlaştırılmıştır.
Hz. İsa’nın, “son akşam yemeği”nin anıldığı kutsal merasim olan Պատարակ/Badarak Yortusu’nun, Batı Azerbaycan’daki Çaldıran ilçesinde yer alan ve Ermeniler tarafından dünyanın en eski kilisesi olduğuna inanılan Kara Kilisede kutlanması bir gelenek hâlini almıştır. Badarak Yortusu’nun Çaldıran’a 20 km uzaklıktaki Kara Kilisede kutlanmasının nedeni Hazreti İsa’nın, son akşam yemeğine katılan havarilerden biri olan ve Ermenilerin Թադեոս / Tatyos olarak adlandırdıkları Aziz Yudas’ın bu kilisede defnedilmiş olduğuna dair Ermeniler arasında yaygın olan ortak inançtır. Söz konusu inanış nedeniyle kilise, Ermeniler tarafından Սուրբ Թադէոսի վանք (Surp Tatyos Vank) / Aziz Tatyos Kilisesi adıyla anılmaktadır.
Kara Kilise her yıl uluslararası dinî bir organizasyona ev sahipliği yapmasından dolayı İran dışından dikkate değer sayıda turist çekmektedir. Bayram amacıyla Çaldıran’a gelen turistlerin büyük çoğunluğunu İran’ın sınır komşusu olan Ermenistan’dan sonra büyük Ermeni cemaati barındıran Lübnan, Suriye ve Fransa gibi ülkelerin vatandaşlarından oluşmaktadır. Her yıl burada toplanan Ermeniler, Hz. İsa’nın son akşam yemeği hadisesini törenlerle kutlamakta, kurban ve adaklarda bulunmaktadır.
Badarak Yortusu’nu İran’ın politik gündemi açısından önemli kılan hususlardan biri programa katılan İran Ermeni cemaati önderleri ve hükûmet yetkililerinin bayram programının icra edildiği üç gün boyunca basına verdikleri demeçler olmuştur. Bu demeçler arasında Azerbaycan Bölgesi Başpiskoposu Grigor Çifçiyan’ın ile Kara Kilisede yapılacak ayinlerin icrasından sorumlu kilise görevlisi Adis İsa Kuliyan’ın ifadeleri öne çıkmıştır. İran Ermeni cemaatine mensup her iki şahıs da konuşmasında, İran’da İslam Devrimi’nden sonra kurulan dinî yönetimin 40 yıla yakın bir süredir Hıristiyanların da dâhil olduğu İran’daki dinî azınlıklara karşı baskıcı bir politika sürdürdüğü yönünde, dünya kamuoyunda kara propaganda yapıldığını ifade ederek bunun gerçekle bir ilgisinin olmadığını dile getirmiştir. Grigor Çifçiyan da konuşmasında İran’daki mevcut siyasî düzenin, diğer semavî dinlere mensup cemaatlere hoş görüyle yaklaştığını vurgulamış ve Ermeni cemaatine ait vakıf arazileri ve tarihî yapıları korunması hususunda kamu yetkililerinin hassasiyet gösterdiğini belirtmiştir.
Ermenistan’ın başkenti Erivan’daki Mukaddes Hovhannes Kilisesinden programa katılan ve babasının Hoy annesinin ise Urumiye Ermenilerinden olduğunu vurgulayan rahip Diray Sarhadyan’ın konuşmasına İran basınında yer verilmiştir. Rahip Diray Sarhadyan, Ermenilerin yıllardır Badarak Ayini’ni Kara Kilisede serbestçe kutlanmasına müsaade edilmesinden dolayı İran hükûmetlerine minnet duyduklarını belirtmiş ve “Dünyanın hiçbir yerinde dinî azınlıklar inançlarına ait bayramları bu denli özgürce icra edemiyor. İran’daki Hıristiyanlar ise kutsal günlerini serbestçe yaşayabildikleri gibi dinî mekanlarının bakım ve onarımları konusunda da her geçen gün bir ilerleme yaşandığı görülüyor” demiştir.
Verdiği demeç basına yansıyan bir diğer isim ise Fransız La Croix Gazatesi’nin Ermeni asıllı yazarı Celine Hoyeau’dur. Hoyeau’nun, Kara Kilisenin ve civarındaki tarihî eserlerin Avrupalı turistler tarafından mutlaka keşfedilmesi ve ziyaret edilmesi gerektiğine ilişkin sözleri öne çıkarılmıştır. Celine Hoyeau’nun “Bu, Kara Kiliseyi ikinci kez ziyaret edişim ve İran’da Hıristiyanların ne kadar özgür olduklarına bu ziyaretimle bir kez daha tanık oldum” sözleri İran’ın resmî haber ajansları tarafından paylaşılmıştır. Badarak Yortusu’na katılan Çaldıran Kaymakamı Kerim Hüseyinzade ise ziyaretçiler için güvenlik tedbirlerinin alınması ve gerekli hizmetlerin sağlanması hususunda belediye işçileri, doktorlar ve itfaiye memurlarının hazır olduğunu ve bu hususta aksaklık yaşanmayacağını belirtmiştir.
İran hükûmeti son yıllarda bilhassa Ermenilere yönelik dinî turizmin güçlendirilmesi yönünde girişimlerde bulunmaktadır. Söz konusu girişimlerden biri, hükümetin resmî haber ajansları kanalıyla Ermenilere karşı hoşgörülü bir yaklaşım içerisinde olduğu algısının yaratılmaya çalışılmasıdır. Bu algı oluşturma çabasının ardında, Hıristiyan inanca sahip Ermenilerin İran’da İslami bir rejimin varlığından dolayı zihinlerinde uyanan çekinceleri kırmak ve dinî bayramlar vesilesiyle Batı Azerbaycan’ı ve bu bölgedeki kutsal mekanları ziyaret etmek isteyen Ermeni asıllı turistlerin sayısının ve dolayısıyla turizm gelirinin artırılmak istenmesi yatmaktadır.
Her yıl Badarak Yortusu’na ev sahipliği yapması ve UNESCO’nun Kültür Listesi’nde yer alması hasebiyle İran’ın önemli turizm duraklarından biri olma potansiyelini taşıyan Kara Kilisenin Badarak Yortusu gibi günler vesilesiyle uluslararası kamuoyunda tanıtılmaya çalışılması, hükûmetin Batı Azerbaycan’da turizmi canlandırma faaliyetlerine bir örnektir. Tahran yönetimi, bölgeyi turistik bir cazibe merkezi hâline getirmek için bölgedeki Ermenilere ait diğer kutsal mekanların da onarımına başlamıştır. Nitekim, Kültürel Miras, El Sanatları ve Turizm Kurumu, Batı Azerbaycan Genel Müdürlüğü Kültür İşleri Yardımcısı Hasan Sipihrfer, Zakare Kilisesi ve ilk Hıristiyan Ermeni Kralı Sanatrok’un kızı Sanduht’un Mezarı’nın restore edildiğini açıklamıştır.