Konut, otomobil ve dayanaklı mallara ekonomik birimlerin ulaşabilme seviyesi, refah ve kalkınma bağlamında önemli göstergeler arasında yer almaktadır. Refah ve kalkınma açısından gelişmiş olan ülkelerde söz konusu taşınmaz ve taşınabilir mülklere ulaşmak daha kolayken refah ve kalkınma açısından geride kalmış ülkelerde bu mülklere ulaşmak nispeten daha zor olmaktadır. Buna ilave olarak bu mallarla ilgili üretim ve tüketim verileri de ülke ekonomisiyle alakalı bazı ipuçları vermektedir.

Mayıs 2018’de ABD’nin KOEP’ten çekilmesiyle İran’daki birçok mal ve hizmetin fiyatı hızlı bir şekilde arttı. Yaptırımların uygulanmasından bu yana 3 yıl geçmesine rağmen mal ve hizmet fiyatlarındaki artış hâlâ devam etmektedir. Özellikle konut, otomobil ve dayanaklı mal fiyatları baz etkisinin minimize olmasına rağmen hızlı bir şekilde artmaktadır. İran İstatistik Merkezinin konut raporuna göre geçen yıla kıyasla konut fiyatları %71,8 artış gösterdi. 1395 yılı baz alınarak oluşturulan konut fiyatı endeksi ise geçen aya göre %3 artarak 711,6’ya ulaştı.

Konut fiyatlarının artışındaki en büyük sebeplerden biri, hiç şüphesiz konut yapımında kullanılan malzemelerin fiyatlarının hızlı bir şekilde artmasıdır. ABD tarafından 2018 yılında uygulanan ambargo ve yaptırımlara ilave olarak 10 Ocak 2020 tarihli 13902 sayılı Başkanlık kararıyla daha önceki sektörlere ilave olarak yapı ve inşaat sektörü de hedef alınmıştır. İran’da yaptırım ve ambargo nedeniyle yapı malzeme ve araçlarına ulaşmak külfetli bir hâl almış ve maliyeti de artmıştır. 2017 (1396) yılından 2020 yılının (1399) son çeyreğine kadar konut yapımında en önemli iki malzeme olan çimento ve demirin fiyatı sırasıyla yaklaşık 3,5 ve 8 kat artış göstermiştir. İnşaat malzemelerinin fiyatlarındaki artışın yanı sıra konut piyasasında bir arz probleminin olması konut fiyatlarını daha da artırmıştır. İnşaat malzemelerinin pahalı olması sebebiyle İranlı müteahhitler, konut yapımına yeterli kaynak ayırmamakta ve talebin de hane halklarının gelecek endişesinden kaynaklı yatırım kararları sebebiyle artması, konut piyasasında talep enflasyonunun ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bunun yanında konut piyasasındaki yabancı inşaat firmaları ve yüklenicilerin ülkeyi terk etmesi de arz yönlü fiyat artışlarında önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.

Konut fiyatları artışında Tahran’ın, başkent ve ülkenin en büyük metropolü olması sebebiyle diğer yerlere göre bir dezavantajı bulunmaktadır. Tahran’a yakın merkezlerde bir evin metrekare fiyatı ortalama olarak 5 ila 10 milyon tümen arasında değişirken Tahran’da bu meblağ 20 milyon tümendir. Ayrıca Tahran’daki 50 metrekarelik bir evin fiyatı, ülkenin diğer şehirlerindeki 150 metrekarelik bir evin fiyatına eşit olabilmektedir. Asimetrik konut fiyatları ve artan maliyetler, Tahran’da bir göç dalgası yaratmış ve bu sebeple Tahranlılar, şehirlerine yakın merkezlere göç etmeye başlamıştır. Son dönemlerde Tahranlıların ilgisini artırdığı Kerec, söz konusu merkezlerin başında yer almaktadır.

İran’da yayımlanan konut raporlarıyla ilgili daha önceki dönemlerde bazı görüş ayrılıkları çıkmıştır. Merkez Bankası, düzenli olarak her ay Tahran ile ilgili konut verilerini paylaşırken Yol ve Şehircilik Bakanlığı ile Emlak Danışmanları Birliği Başkanı, konutlarla ilgili verilerin paylaşılmasının konut piyasasına etki ettiğini vurgulayarak verilerin konut satış ve kiralama bedellerini artırdığını ifade etmiştir.

Orta ve uzun vadede, başta konut olmak üzere otomobil ve dayanaklı mal piyasalarının kaderi Viyana’da yazılacaktır. Gelecek dönemlerde, İran ekonomisine nefes aldıracak olası bir nükleer anlaşmanın, konut fiyatlarındaki artışı yavaşlatması muhtemel gözükmektedir. Ancak kısa vadede, artan fiyatlar hem konut piyasasına hem de İran’ın sosyoekonomik durumuna bazı negatif etkilerde bulunacaktır. Bu sebeple gelecek kaygısının artması sonucunda, İranlı hane halklarının ve yatırımcılarının portföylerinde konut ve arsa yatırımlarının artması olası gözükmektedir.