Avrupa Parlamentosu Önünde İran Aleyhine Gösteriler

Avrupa Parlamentosu Önünde İran Aleyhine Gösteriler
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz
Kıdemli Uzman Bilgehan Alagöz

Mehsa Emini’nin 16 Eylül’deki şüpheli ölümü sonrası gerçekleşen olaylar karşısında Avrupa ülkelerinin İran’a karşı tutumu, sıklıkla gündeme gelen konulardan biri oldu. Zira Avrupa Birliği (AB) nezdinde İran’daki insan hakları ihlalleri ile ilgili art arda yaptırım kararları alındı. Ancak bunun, İran’ın eylemcilere dönük tavrının değişmesinde bir etkisinin olmadığı, İran’daki olaylarda dahli olanlar hakkında alınan idam kararlarının infaz edilmesiyle görüldü. Son olarak Birleşik Krallık ve İran çifte vatandaşı olan Ali Rıza Ekberi’nin idam edildiği haberinin İranlı resmî makamlar tarafından paylaşılması, AB’nin tepkisini çekti

Tüm bu gelişmeler, Avrupa başkentlerinde İran’daki olayların bastırılmasında rolü olduğu düşünülen Devrim Muhafızları Ordusunun (DMO) AB tarafından terör listesine alınması tartışmasını başlattı. Nitekim bu sebeple Avrupa Parlamentosuna (AP) ev sahipliği yapan Fransa’nın Strazburg şehrinde 16 Ocak 2023'te, AB’yi DMO’yu terör örgütü listesine almaya zorlamak için bir gösteri düzenlendi. Gösteriyi, Avrupa ülkelerinde yaşayan İran kökenliler tertip etti. Bununla beraber Avrupa vatandaşlarının katılımı da dikkat çekti. Gösteriye yaklaşık 12 bin kişinin katıldığı çeşitli medyalarda dile getirildi.

Gösterinin zamanlaması birkaç açıdan manidar oldu. Birincisi; bu protesto yürüyüşü, İran'ın son şahı Muhammed Rıza Pehlevi'nin ülkeyi terk etmesinin 44. yıl dönümüne denk geldi. Nitekim göstericilerden bazıları gösterilere, ellerinde Muhammed Rıza Pehlevi’nin fotoğrafları ile katıldı. Öte yandan protesto yürüyüşünün AP önünde yapılmasının sebebi ise 17 Ocak’ta AP üyelerinin, AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ile AB'nin İran'daki protestolar ve infazlara tepkisinin ne yönde ilerleyeceği hakkında görüşme kararı almış olmasıdır. 

AP’nin, DMO’yu terör listesine alma yetkisi yoktur. Bu konuda AB’nin yetkili organı, her AB ülkesinin bakanlarından oluşan AB Konseyidir. Dolayısıyla Parlamento üyeleri, 19 Ocak Perşembe günü DMO’nun terör listesine alınması yönünde ancak bir tavsiye kararı alabilir. Eğer bu tavsiye kararı yeterli desteği toplarsa nihai kararın, AB Konseyindeki 27 AB üyesinin tamamının oybirliğiyle alınması gerekmektedir.

Öte yandan Birleşik Krallık Avam Kamarası üyeleri de 12 Ocak'ta oybirliğiyle Birleşik Krallık hükûmetini DMO’yu terör örgütü olarak listeleyerek yaptırım listesine almaya çağıran bir önerge oyladı. Ayrıca 60'tan fazla Fransız milletvekili, AB'den Avrupa'daki İran bankalarını kapatmasını, İran uçaklarının Avrupa semalarından geçişini yasaklamasını ve Kapsamlı Ortak Eylem Planı’ndan (KOEP, Nükleer Anlaşma) tamamen vazgeçmesini talep etti. 

Avrupa ülkelerinin İran’a karşı giderek sertleşen bu tavrının birkaç sebebi olduğunu belirtmek gerekir. Bunların başında, KOEP’in canlanması konusunda Avrupa başkentlerinde İran’ın üzerine düşen gereklilikleri yapmadığına olan inancın artması gelmektedir. İkinci sebep ise Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sebebiyle Avrupa’nın yaşadığı güvenlik ve enerji krizidir. Gerek AB gerek Birleşik Krallık, İran ve Rusya arasında Ukrayna bağlamında sistematik bir şekilde derinleşen iş birliğinden büyük rahatsızlık duymaktadır. Öte yandan, enerji krizinin acil çözümlenmesi noktasında İran’ın bir an önce Nükleer Anlaşma’nın gereklerini yerine getirmesi ve böylelikle ortaya çıkan enerji ihtiyacında meşru bir tedarikçi olması beklenmektedir. Son olarak Avrupa’da oluşan enerji açığını kapatmak için nükleer santrallerin tekrardan açılmasıyla birlikte İran’ın nükleer programının barışçıl bir zemine oturtulmasının gerekliliği çok daha fazla artmaktadır. Zira İran’ın barışçıl amaçlarla nükleer faaliyetleri yapmamaya devam etmesi ve bunun küresel düzeyde kontrol altına alınmaması, Avrupa için çok daha önemli güvenlik riskleri yaratacaktır. İşte tüm bu sebeplerle Avrupa ülkeleri her geçen gün İran’a karşı söylem ve politikalarını sertleştirmektedir.