Son dönemlerde ABD’nin maksimum baskı politikası, koronavirüs salgını, yaptırımlar ve yerel varlıklara ve piyasaya karşı güvensizlik nedeniyle tümen; döviz ve emtialara karşı hızla değer kaybetmiş ve İran İslam Cumhuriyeti Merkez Bankasının uyguladığı döviz politikalarına rağmen bu değer kaybı önlenememişti. Ancak 20 Ekim’de güne 31,7 binden başlayan dolar/tümen kuru, sert bir düşüşle 28 bin tümene geriledi. Düşüş sadece dolar/tümen kurunda değil dolar/tümene bağlı altın, gümüş ve diğer emtia piyasalarında da gözlendi. Dolar/tümen kurunun 30 bini geçmesiyle piyasalarda oluşan yükseliş beklentisinin aksine gelişen son durum, yatırımcılarda âdeta “ters köşe” etkisi yarattı.

Temmuz 2020’den İtibaren Dolar/Tümen Kuru

Kaynak: Bonbast

Merkez Bankasının Şeffaf Döviz Politikaları

Tümenin 20 Ekim’de döviz ve emtialara karşı hızla değer kazanmasında Merkez Bankasının son haftalarda uyguladığı politikaların ve bu politikaları uygularken nispeten şeffaf ve kararlı olmasının payı oldukça büyük. Uyguladığı kararları ve kararların arkasındaki sebepleri şeffaf ve anlaşılır bir şekilde açıklayan Merkez Bankası, uyguladığı bu döviz politikalarının meyvesini 20 Ekim’de dolar/tümen kurunun yaklaşık %13 oranında düşmesiyle aldı. Merkez Bankası 11 Ekim’de günlük döviz arzı tavanını 50 milyon dolar olarak açıklamıştı. Ancak bu veri, piyasada yaptırım verilerinin fiyatlanması nedeniyle pek karşılık bulamamıştı. Merkez Bankası 18 Ekim’de resmî sitesinden yaptığı açıklamada, 74 milyon doları piyasaya arz ettiğini ve sadece 1,7 milyon dolarlık bir satışın gerçekleştiğini ilan etmişti. Yine Merkez Bankası 19 Ekim’deki açıklamasında, 75 milyon doların piyasaya arz edildiği ve sadece 0,9 milyon dolarlık bir talebin olduğunu duyurmuştu. Arz ve talebin arasındaki bu makas, Merkez Bankasının şeffaflığı ve kararlılığıyla birleşince tümenin döviz ve emtialara karşı değer kazanmasını kaçınılmaz kılmıştı.

Teknik Bakış

Teknik açıdan baktığımızda dolar/tümen kurunun hızla 30 bin psikolojik sınırını aşması sonucunda 32,2 bin direncini test etmesi, piyasalarda satış baskısı oluşturdu. Ancak piyasadaki satıcılar, bu satış fiyatlarına razı olabilecek bir alıcıyla karşılaşamadıkları için bir arz fazlasının oluşması, döviz/tümen fiyatının hızla gerilemesine neden oldu. Buna ilave olarak dolar/tümen kuruna bağlı altın ve gümüş gibi emtialarda da düşüşler gözlendi.

Pozitif Veriler: Himmeti’nin Irak Seyahati ve Silah Ambargosu

Son aylarda ABD’nin maksimum baskı politikası çerçevesinde piyasanın negatif verilerle fiyatlanması, tümenin değer kaybetmesine yol açmıştı. Ancak geçtiğimiz günlerde Merkez Bankası Başkanı Abdulnasır Himmeti’nin Irak’ta 5,5 milyar dolar kaynağı dondurulan İran’ın bu kaynakları geri kazama ihtimali için yaptığı ziyaret ve buna ilave olarak 18 Ekim’de, 2007 yılından beri Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından uygulanan silah ambargosunun sona ermesi tümenin döviz ve emtia karşısında değer kazanmasını sağlayan pozitif veriler arasında yer aldı.

Bu Sert Düşüş Devam Edebilir mi?

Döviz/tümen kurunun hızla değer kaybetmesinin önümüzdeki günlerdeki durumu tamamen piyasanın gelecek verileri fiyatlamasına bağlıdır. Tümen lehine verilerin gelmesi hem döviz hem de emtia piyasalarında bir gerileme veyahut yataylık oluşturabilir. Ancak ABD’nin maksimum baskı politikası bağlamında yeni ambargo ve yaptırım uygulamaları gibi aleyhte olan veriler de yükselişlere sebep olacaktır. Ayrıca bu bağlamda ABD’deki başkanlık seçimleri de kritik rol oynamaktadır. Yani tümenin ve birçok ekonomik göstergenin kaderini ABD’deki başkanlık seçimlerinin belirleyeceği söylenebilir. Buna ilave olarak tümenin döviz ve emtiaya karşı değer kazanmaya devam etme ihtimali göz önünde bulundurulduğunda son dönemlerde fahiş fiyat artışlarının gözlemlendiği konut ve otomobil piyasalarında da fiyat düşüşlerine rastlanabilir.