Zahedan’daki Çatışmalar

İran’da Sistan ve Beluçistan’a bağlı Zahedan’da, Sünnilere ait Mekki Mescidinde cuma namazı sonrası düzenlenen gösterilerde güvenlik güçlerinin açtığı ateş sonucu çıkan arbede, İran basınının gündemini meşgul eden gelişmeler arasında yer almıştır. Devrim Muhafızları Ordusuna (DMO) yakınlığıyla bilinen Cevan gazetesinde, çatışmalarda öldürülen Sistan ve Beluçistan DMO İstihbarat Birimi Komutanı Albay Ali Musevi’nin bölgede terör örgütlerine yönelik başarılı operasyonlarda belirleyici bir rol oynadığına dikkat çekilmiştir. Bunun yanında çatışmalar kontrol altındayken Musevi’nin çatışmalarda bizzat bulunmasına gerek olmamasına rağmen hastane ve sağlık merkezlerine yapılan saldırılar sonrası sahaya inmeyi tercih ettiği ifade edilmiştir.

Eleştirel bir yaklaşım benimseyen Cumhuri-yi İslami gazetesi, olayları “terör saldırısı” olarak nitelemiştir. Muhafazakâr çizgideki Vatan-ı İmruz gazetesi, “Kan, Güvenliğin Bedelidir” manşetine yer verirken reformcu çizgideki Şark gazetesi, “Zahedan’da Kanlı Kaos” başlıklı yazısında, İstihbarat Bakanlığının olayların perde arkasında ABD ve İsrail gibi dış mihrakların olduğu yönündeki açıklamalarına yer vermiştir. Cevan gazetesi başka bir sayısında, “Zahedan’daki Kara Cuma Cinayetinin İntikamı DMO’nun Gündeminde” başlığını kullanarak çatışmalarda öldürülen DMO ve Besic mensuplarının kanlarının yerde kalmayacağını vurgulamıştır. Devrim Rehberi Ali Hamenei’nin görüşlerini yansıtan Keyhan gazetesi ve İbtikar gazetesi gibi diğer bazı yayınlar da benzer bir çerçeve çizmiştir. Hükûmetin yayın organı olan İran gazetesi, “Zahedan’da Suriyeleştirme Çabaları” manşetini kullanmıştır. 

İran’da yayımlanan matbu basın kuruluşlarının genelinin, mezkûr gelişmeyi manşete taşıdığı görülmektedir. Genel itibarıyla çatışmalarda hayatını kaybeden güvenlik güçlerine methiyeler düzülmekte; terörist veya ayrılıkçı gruplara mensup isyancıların, cuma namazı kisvesi altında İran’da güvensiz bir ortam yaratmaya çalıştıkları vurgulanmaktadır. Ayrıca bazı gazetelerin de çatışmada öldürülen güvenlik güçlerinin cenazelerini manşete taşıdığı görülmektedir. 

Hamenei’nin Protesto Açıklaması

Devrim Rehberi Hamenei’nin, Mehsa Emini’nin ölümü üzerine başlayan protesto gösterilerine ilişkin yaptığı ilk açıklaması, İran basınında büyük yankı uyandırmıştır. İran, Cam-ı Cem, Horasan, Şark, İtimad ve Hemşehri gibi birçok gazete, Hamenei’nin “Güçlü İran’a Karşılar” ifadesini ön plana çıkarmayı tercih ederken Arman-ı İmruz, Arman-ı Millî, Aftab-ı Yezd ve İbtikar gibi gazeteler ise Hamenei’nin “Genç Kızın Ölümü Bizim de Kalbimizi Yaktı” ifadesini manşete taşımıştır. Bunun yanında Keyhan gazetesi, “Mesele başörtüsünün düzgün takılıp takılmaması değil; mesele güçlü ve bağımsız İran.” açıklamasına vurgu yaparken Cevan gazetesi; Hamenei’nin, yabancı ülkelerde yaşanan iç karışıklıkların neden bu kadar gündeme gelmediğini sorgulamasına dikkat çekmiştir. 

İran’da neşredilen matbu basın kuruluşlarının genelinin Hamenei’nin söz konusu açıklamasını manşete taşıdığı görülmektedir. Bu basın kuruluşlarında, Hamenei’nin açıklamaları detaylı olarak okura sunularak ana hatlarıyla irdelenmiştir. 

 
Cumhurbaşkanı Reisi’nin Ez-Zehra Üniversitesi Ziyareti 

Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin, İran’da üniversitelerde yeni eğitim yılının başlaması münasebetiyle ez-Zehra Üniversitesinde öğrenciler ve akademisyenlerle bir araya gelmesi ve konuşması esnasında kadın öğrenciler tarafından protesto edilmesi, geçtiğimiz hafta İran gazeteleri tarafından manşete taşınan diğer bir gelişmedir. 

Tahran Belediyesinin denetiminde neşredilen Hemşehri gazetesi, “Devrim karşıtlarının üniversitelerde kaos çıkartmaya çalıştıkları bir günde Reisi ez-Zehra Üniversitesine gitti ve öğrencilerle sohbet etti.” ifadelerine yer vermiştir. Devrim Rehberi’ne bağlı Keyhan gazetesi, Reisi’nin “Ülkenin refahı için başkalarının gülümsemelerine ve kaş çatmalarına tabi kalmayacağız.” ifadelerini manşete taşımıştır. DMO’ya yakınlığıyla bilinen Cevan gazetesi konuyu; “Bilgili Bir Kadın İran’ı Dünyada Güçlü Kılar”, muhafazakâr Mütelife Partisine yakın Risalet gazetesi ise “İran’ın Kızları” manşetiyle okura sunmuştur. 

Ülkenin en eski gazetelerinden biri olarak kabul edilen ve son dönemlerde eleştirel bir yayın politikası benimseyen Cumhuri-yi İslami, “Üniversiteler Açılırken Öğrenciler Özgürlük Sürecini Sürdürüyor” manşetini kullanarak Reisi’nin protesto edilmesine dikkat çekmiştir. Öte yandan Arman-ı Millî, Arman-ı İmruz ve İbtikar gibi reformcu ve ılımlı çizgide hareket eden gazeteler de söz konusu gelişmeyi manşete taşıyan yayınlar arasında yer almıştır. 

Sonuç olarak söz konusu gelişmenin genel itibarıyla muhafazakâr ve Tahran yöntemiyle iltisaklı gazeteler tarafından ön plana çıkarıldığı görülmektedir. Bu gazeteler, Reisi’nin son protestolarda “düşman”ın rolüne atıf yaptığı açıklamalarını vurgulayarak sokak ve üniversitelerde düzenlenen gösterileri perdelemeye; sisteme bağlı güçlü İran halkı mesajı vermeye çalışmaktadır. Cumhuri-yi İslami gazetesi dışında hiçbir yayının, Reisi’nin protesto edilmesini manşete taşımadığı gözlemlenmiştir. Reformcu ve ılımlı cenaha yakın gazeteler ise Reisi’nin açıklamalarını ilk sayfada servis etmekle yetinmiştir. 

Not: İran’da, 4-7 Ekim tarihleri arasında gazeteler yayımlanmamıştır.